QALINKII: HANNAN HUSSAIN

Iyadoo dib loogu noqonayo habkii ganacsigii hore ee wax isdhaafsiga ku salaysanaa, Pakistan oo dhaqaale xumi hayso iyo Ruushka oo cunaqabateyn dhaqaale wajahaya ayaa heshiis ku gaaray in ay alaabo isdhaafsadaan iyada oo aan wax lacag ah la isweydaarsan.

Labada waddan ayaa dhawaan kala saxiixday heshiis taariikhi ah, iyadoo shirkadda Ruushka ee Astarta-Agrotrading ay siin doonto 20,000 oo tan oo Xumus ah (nooc kamida digirta) shirkadda Pakistan ee Meskay & Femtee Trading Company oo ay u beddelato isla intaas oo bariis ah. Alaabooyinka kale waxaa ka mid ah Xumusta Ruushka, oo lagu beddelo liin-macaan iyo baradho Pakistan laga keeno.

“Waxay jirtaa fursad weyn oo lagu kordhin karo ganacsiga labada dal, maantana waxay calaamad u tahay bilowga xiriir cusub oo laba-geesood ah oo lala yeesho Ruushka,” ayuu yiri Wasiirka Gaarka ah ee Pakistan ee Ganacsiga Khaaska ah, Abdul Aleem Khan, intii lagu jiray shir ganacsi iyo maalgashi oo Pakistan iyo Ruushka dhexmaray horaantii bishan.

Iyadoo Ruushka uu dagaalka Ukraine awgiis wajahayo cadaadis caalami ah iyo xayiraado ku saabsan macaamilkiisa lacageed, ganacsi uu la yeesho Pakistan wuxuu u sahlayaa Moscow inay ka fogaato cunaqabateynta.

Heshiiska ayaa sidoo kale faa'iido u ah Pakistan oo la daalaa-dhacaysa dhaqaale burbur. Islamabad ayaa doonaysaa inay iska ilaaliso cadaadiska xooggan ee kaydka lacagaha qalaad, iyadoo heshiisyada aan lacagta ku salaysnayn ee lala galo Ruushka u aragta habka ugu wanaagsan ee ganacsiga loo sii wadi karo.

Heshiiskaan wuxuu leeyahay faa'iidooyin iyo caqabado isku dhafan, isagoo tusaale u noqonaya dalal kale oo la daalaa-dhacaya xaalado la mid ah oo cunaqabateyn ama dhibaato lacageed ah.

Fursadaha

Marka dhinac kale laga eego, heshiiskani wuxuu fursad weyn u abuuri doonaa shirkado badan oo Pakistan laga leeyahay oo doonaya inay kobciyaan ganacsiga ay la leeyihiin Ruushka. Ganacsiga labada dal aad ayuu u yaraa ka hor intaan heshiiskan la gaarin. Qaybaha muhiimka ah ee wax dhoofinta Pakistan - laga bilaabo dharka, maqaarka ilaa gaadiidka iyo dalxiiska - ayaa horey u la’aa meel ay ka bilaabaan xiriir ganacsi oo aan saameyn ku yeelan cunaqabateynta reer Galbeedka.

Heshiiska Astarta-Meskay ayaa abuuraya fursad lagu ballaariyo ganacsiga iyada oo aan la adeegsan kanaallada bangiyada xuduudaha ka tallaabaya, taasoo shirkadaha Pakistan ee ku takhasusay tiknoolajiyada beeraha ay ku awoodi doonaan inay alaabo isdhaafsadaan iyagoo aan ka walwalin jebinta cunaqabateynta reer Galbeedka.

Hoos u dhaca ba’an ee dhaqaalaha Pakistan ayaa si weyn u xadiday awoodda dakhli soo saarid ee dalka, isagoo saameyn taban ku yeeshay lacag bixinta deymaha wax soo dhoofsiga ee mustaqbalka. Arrintan ayaa waxaa sababay jahwareer siyaasadeed oo joogto ah, korukaca sicir bararka, iyo heerka deynta oo kor u kacay marka loo eego GDP-ga.

Maaddaama Islamabad ay qorsheyneyso inay kordhiso ganacsiga laba-geesoodka ah ee Ruushka oo gaarsiiso $4 bilyan shanta sano ee soo socota, waxay isticmaali kartaa alaabooyinka beeraha si ay xiriir ganacsi ugu abuurto dhoofiyayaal badan oo Ruushka ah iyada oo aan saameyn weyn lagu yeelan kaydka lacagaha qalaad.

Heer gobol ahaan, heshiiskani wuxuu sidoo kale kobcin karaa danaha heshiisyada ganacsiga ballaaran ee labada dal.

Si gaar ah, la macaamilka Islamabad maaha kaligeed gooni u ah. Moscow waxay mudnaanta siineysaa qorshooyin ganacsi oo la mid ah oo ku saabsan waxsoosaarka beeraha oo ay la wadaagaan dhiggooda ganacsi ee ugu muhiimsan sida Shiinaha, iyadoo horey u soo bandhigtay tilmaamo waaweyn oo loogu talagalay shirkadaha inay sameeyaan heshiisyo wax isdhaafsi ah.

Marka Pakistan ay u ololeyneyso inay hormariso heshiisyadeeda ganacsi ee wax isdhaafsiga ah ee ay la leedahay Afghanistan iyo Iran, khibradda ay kala kulantay Ruushka waxay siin kartaa jihayn ku saabsan sida loola macaamilo suuqyada kale ee cunaqabateyntu saameysay.  

Tan waxaa ka mid noqon kara siyaabaha lagu soo dhoofiyo saliid cayriin, gaas dabiici ah, khudaar, iyo qalabka warshadaha iyadoo la ballaarinayo qaab-dhismeedka wax isdhaafsiga ee hadda jira, lana hubinayo in shirkadaha dowladda iyo kuwa gaarka loo leeyahay ay si wanaagsan uga qayb qaataan ganacsiga mustaqbalka.  

Caqabadaha

Si kastaba ha ahaatee, waxaa jira xaddidaadyo ku saabsan ballaarinta ganacsiga wax isdhaafsiga ah ee Ruushka iyo Pakistan.  

Tusaale ahaan, heshiiska taariikhiga ah wuxuu ku koobanyahay waxsoosaarka beeraha, halka qaybaha kale ee u baahan koror qiimeyn ah ay dalbanayaan wax ka badan.  

Qaybta tamarta tusaale ahaan, Pakistan ma awooddo inay ballaariso nidaamka wax isdhaafsiga si loo gaaro badeecooyin waaweyn sida gaaska dabiiciga ah(LNG) ee Ruushka laga keeno. Wax-soo-saarayaasha gudaha ee Pakistan waxay la tacaalayaan dhibaato koronto oo ba’an, mana haystaan badeeco dhoofin oo ku filan inay qanciso baahiyaha Ruushka.  

Sidoo kale, inta Pakistan ay ku tiirsan tahay saadka iyo alaabooyinka cuntada ee Ruushka si loo kordhiyo ganacsiga labada dhinac, ganacsiga wax isdhaafsiga ah wuxuu u badan yahay inuusan noqon mid si siman faa'iido ugu leh labada dhinac.  

Casharada laga bartay qaab-dhismeedka ganacsi ee Pakistan ee 2023 ee ku saleysnaa wax isdhaafsi (B2B Barter Trade Mechanism) ayaa muujinaya caqabadaha suurtogalka ah.  

Inkasta oo qaabkan ganacsi loo soo jeediyay Iran, Afghanistan, iyo Ruushka, habka wax isdhaafsiga ee ku saleysan soo dejinta ee Pakistan ayaa wali ku adag inay soo jiitaan shirkadaha Ruushka. Ilaa intee heshiiska cusub ee beeraha uu u rogi karo dhoofinta Pakistan mid faa’iido u leh mustaqbalka weli waa mid aan la hubin.  

Si kastaba ha ahaatee, waa cadahay in mudnaanta siyaasadda diiradda lagu saaro kororka qiimaha dhoofinta. Ugu dambayn, in ka badan 60 shirkadood oo reer Pakistan ah ayaa xiiseynaya inay xoojiyaan heshiisyada wax isdhaafsiga ah ee ay la leeyihiin Ruushka, balse qiimaha dhoofinta ee $500 milyan wali kuma filna inay tartan sameeyaan.  

Tusaale ahaan, shirkadaha Hindiya ee tamarta, wax soo saarka, iyo bacriminta ayaa awood u leh inay kor u qaadaan ganacsiga Hindiya iyo Ruushka ilaa $300 bilyan. Sidaas darteed, heshiiskan beeraha wuxuu siinayaa fursad gaar ah Pakistan inay maalgashi ku samayso saldhigga dhoofinta qaybta cuntada-beeraha, iyadoo soo gelinaysa shirkado badan oo ku lug leh.  

Ruushka oo bixiya iskaashi tiknoolojiyada beeraha oo heer sare ah ayaa noqon karta xal u adeegaya Pakistan. Tusaale ahaan, Pakistan waxay ka heli kartaa Ruushka taageero ku saabsan beerashada casriyeysan ee makiinadaha  iyo tiknoolojiyada casriga ah la adeegsado ee lagu horumarinayo wax soo saarka dalagga. Tani waxay si togan u saameyn kartaa dhoofinta dhaw, sidoo kalena waxay ballaarin kartaa badeecadaha beeraha ee mustaqbalka la isweydaarsado. 

Ugu dambeyn, fursadaha ayaa ka badan kharashaadka marka loo eego heshiiska taariikhiga ah ee wax isdhaafsiga ah ee Pakistan iyo Ruushka. In kasta oo heshiisku uu saameyn xaddidan ku yeelan karo ballaarinta ganacsiga, wuxuu leeyahay awood uu ku hagayo isdhaafsiga badeecadaha kala duwan ee lala yeelanayo dhaqaalaha kale ee cunaqabateyntu saameysay, oo ay ku jiraan Iran iyo Afghanistan.  

XIGASHO: TRT World