WAXA QORAY: KAZIM ALEM
Heshiiska Ankara oo la gaaray 11-kii Diseembar 2024 ayaa astaan u ah isbeddel cusub oo ku aaddan xalinta khilaafaadka Geeska Afrika, isagoo Turkiga ka dhigaya dhexdhexaadiye lagu kalsoonaan karo.
Turkiga oo Beddelay Doorkii Quwadaha Waaweyn
Sida uu sheegay Dr. Kaan Devecioglu, oo ah isku-duwaha Daraasaadka Waqooyiga Afrika ee xarunta ORSAM ee Ankara, quwadaha waaweyn sida Mareykanka, Shiinaha iyo Midowga Yurub ayaa door xaddidan ka ciyaaray xalinta khilaafka u dhexeeya Soomaaliya iyo Itoobiya.
"Mareykanka iyo Midowga Yurub waxay diiradda saareen la dagaallanka argagixisada iyo xakamaynta tahriibka, halka Shiinaha uu xoogga saaray maalgelinta dhaqaale iyo dhismaha kaabeyaasha dhaqaalaha ee ka tirsan Mashruuca Belt and Road," ayuu yiri Dr. Devecioglu.
Si kastaba ha ahaatee, Turkiga ayaa ka faa’iideystay booska bannaan ee ay ka tageen quwadahaas, isagoo adeegsaday hab-diblumaasiyadeed gaar ah oo ku saleysan xiriir taariikhi ah, iskaashi dhaqaale, iyo dhexdhexaadin dheellitiran. Dadaalka Turkiga ayaa dhaliyay heshiis lagu xasilinayo xiisadda gobolka, taasoo noqon karta waddo cusub oo loo maro xal u helidda khilaafaadka Geeska Afrika.
Xuddunta Khilaafka: Somaliland iyo Heshiiska Itoobiya
Gobolka Somaliland ayaa noqday udub-dhexaadka muranka u dhexeeya Soomaaliya iyo Itoobiya. Inkasta oo Somaliland ay ka go’day Soomaaliya 1991, haddana ma jirto aqoonsi rasmi ah oo ay ka heshay beesha caalamka.
Xiisadda ayaa cirka isku shareertay markii Itoobiya ay heshiis la saxiixatay Somaliland 1-dii Janaayo 2024, taasoo u oggolaaneysa inay si toos ah u isticmaasho dekedda Berbera. Qeyb ka mid ah heshiiskaas ayaa Itoobiya siinaya 20km oo xeeb ah si ay halkaas uga dhisato saldhig ciidan oo badeed. Soomaaliya ayaa heshiiskan u aragtay mid lid ku ah madax-bannaanideeda, taasoo dhalisay khilaaf diblumaasiyadeed oo aad u xoogan.
Turkiga oo Doorkiisa Adkeystay
Ankara ayaa si firfircoon uga shaqeyneysay xalinta xiisadda Soomaaliya iyo Itoobiya, iyada oo ka faa’iideysaneysa xiriirkeeda taariikhiga ah iyo dadaallada diblumaasiyadeed ee Afrika. Sida uu xusay Dr. Yunus Turhan, cilmi-baare ka tirsan Xarunta Daraasaadka Afrika ee Jaamacadda Harvard, heshiiskan wuxuu Turkiga ka dhigay dhexdhexaadiye la isku hallayn karo.
Heshiiska Ankara ayaa ah mid xambaarsan afar qodob oo muhiim ah:
Turkiga wuxuu isu muujiyay inuu yahay waddan dhexdhexaad ah oo wax dhisaya.
Xasilloonida Soomaaliya iyo Itoobiya waxay xoojinaysaa xiriirka Ankara ee dhanka siyaasadda, dhaqaalaha iyo istiraatiijiyadda gobolka.
Heshiisku wuxuu la jaanqaaday istiraatiijiyadda diblumaasiyadeed ee Turkiga ee Afrika, taasoo xoogga saareysa xasilloonida, ganacsiga, iyo maalgelinta.
Xalinta khilaafka waxay ka qeyb qaadaneysaa sugnaanta ammaanka gobolka, taasoo dhiirrigelinaysa maalgelinta iyo horumarinta.
Qodobada Muhiimka ah ee Heshiiska Ankara
Heshiiska Ankara wuxuu qeexayaa in hoggaamiyeyaasha Soomaaliya iyo Itoobiya ay mar kale xaqiijiyeen ixtiraamkooda iyo go’aan qaadashadooda ku aaddan midnimada, madax-bannaanida, iyo wadajirka dhuleed ee labada waddan.
Hoggaamiyeyaasha waxay isku raaceen in ay billaabaan wada-xaajood farsamo oo uu Turkiga fududeynayo, si loo helo xal waara. Heshiisku wuxuu sidoo kale gogol xaariyay iskaashi dhaqaale, iyadoo Itoobiya ay heli doonto marin badeed iyada oo la ilaalinayo madax-bannaanida Soomaaliya.
Gunaanad
Heshiiska nabadeed ee uu Turkiga dhex-dhexaadiyay ayaa ah tallaabo muhiim ah oo lagu dejinayo xiisadda Geeska Afrika, iyadoo la rajeynayo in wada-xaajoodka farsamo ee bisha Febraayo 2025 uu horseedi doono xal waara.
Turkiga ayaa muujiyay inuu yahay awood cusub oo diblumaasiyadeed, isla markaana ay suuragal tahay in uu si weyn uga qeyb qaato xalinta khilaafaadka mustaqbalka ee gobolka iyo Afrika inteeda kale.
XIGASHO: TRT World
