Wasiirka difaaca Itoobiya oo booqday Soomaaliya Khamiistii (taariikhda), sida uu sheegay mas'uul sare oo ku sugan Muqdisho. Tani waxay ahayd booqashadii ugu horreysay ee labada dal dhexmartay tan iyo markii xiriirka u dhaxeeya labada dhinac uu hoos u dhacay sanad ka hor, arrinta oo ka dhalatay markii Itoobiya ay qorshaysay inay dhisto saldhig ciidan badda ah oo ku yaal gobol Soomaaliya ka go'ay.
Wasiir dowlaha Arrimaha Dibadda ee Soomaaliya, Cali Cumar, ayaa xaqiijiyay booqashada wasiirka difaaca Itoobiya Aisha Maxamed Muuse, siduu u sheegay warbaahinta Reuters, balse ma sheegin waxyaabaha ay ka wadahadleen.
Afhayeenka dowladda Itoobiya ayaa ka gaabsaday inuu ka jawaabo mar faahfaahn laga weydiiyey.
Itoobiya waxaa ka jooga Soomaaliya qiyaasta10,000 oo askari oo ka qaybqaata dagaalka ka dhanka ah kooxaha hubeysan ee Al-Shabaab, laakiin Muqdisho ayaa ku hanjabtay inay saari doonto ciidamada haddii Addis Ababa aysan ka tanaasulin heshiiskii ay sanadkii hore la gashay maamulka Somaliland oo sheegay in uu ka go’ay Soomaaliya.
Saldhigga Badda
Heshiiska hore ee la gaadhay ayaa ahaa in Somaliland ay kirayso qayb xeeb ah oo loogu talagalay saldhig badeed iyo deked ganacsi oo Itoobiya isticmasho, iyadoo Itoobiya ay ugu bedelayso in ay aqoonsato madax-bannaanida Somaliland.
Somaliland waxay haysatay madax-bannaanideeda dhaqaalaha tan iyo 1991, laakiin weli dal kale ma aqoonsan . Muqdisho waxay u aragtaa Somaliland inay qayb ka tahay dhulkooda, waxayna heshiiska ay la galeen Itoobiya u aragtaa inuu yahay xad gudub madaxbanaani.
Kadib bilooyin ay labada wadan hawada isu marinayeen hadalo kulul iyo dadaallo diblomaasiyadeed oo aan wax natiijo ah laga gaarin, Soomaaliya iyo Itoobiya waxay ogolaadeen heshiis 11kii Diseembarn2024, kadib wada-hadallo ka dhacay Turkiga, inay iska kaashadaan xalinta khilaafka iyo inay bilaabaan wadahadal farsamo oo ay ku dhammeeyaan muranka marka la gaaro dhammaadka Febraayo 2025.
Hawgalka Midowga Afrika
Ciidamada Itoobiya ee ku sugan Soomaaliya waxay ka mid yihiin howlgalka nabad ilaalinta Midowga Afrika, sidoo kale waxay ku joogaan Soomaaliya heshiis laba-geesood ah. Dowladaha gobolka ayaa ka walaacsan in haddii ciidamada Itoobiya ay ka baxaan Soomaaliya, ay hoos u dhacdo dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab, oo ah urur xiriir la leh Al-Qaeda isla markaana dagaal hubaysan kula jira dowladda Soomaaliya tan iyo 2007.
Khilaafkani wuxuu kale oo keen walaac ku saabsan xasillooni darrada guud ee Geeska Afrika, iyadoo Soomaaliya ay kaga jawaabtay heshiiska Somaliland, in ay gasho isbaahaysi ka dhan ah Itoobiya oo ay la gashay dalalka Masar iyo Eretariya.
