Cənubi Koreya millət vəkilləri çərşənbə günü prezident Yun Sok-Yola qarşı impiçment elan edilməsini təklif ediblər. Yun parlament ilə ordu arasında yaşanan böhrandan sonra qәrarından imtina etmişdi. Hadisə, ölkənin beynəlxalq nüfuzuna ciddi zərər vurub.
Yunun çərşənbə axşamı gecəsi elan etdiyi hərbi vəziyyət, Cənubi Koreyada siyasi fəaliyyətləri qadağan etmək və mediaya senzura tətbiq etmək məqsədi güdürdü. Cənubi Koreya Asiyanın ən inkişaf etmiş dördüncü iqtisadiyyatına malik ölkəsidir və ABŞ-ın əsas müttəfiqidir.
Silahlı əsgərlər, Seuldakı Milli Assambleya binasına zorla daxil olsalar da, məclis əməkdaşlarının yanğınsöndürənlərə müdaxiləsindən sonra geri çəkilmәk mәcburiyyәtindә qalıblar. Millət vəkilləri hərbi vəziyyət qərarını rədd ediblәr. Bu hadisə, polis və etirazçılar arasında qarşıdurmalara səbəb olub.
Çərşənbə günü axşam saatlarında sivil və işçi qruplar Seulun mərkəzində şam yandıraraq Yunun istefasını tələb etdilər. Bu etiraz, 2017-ci ildə keçmiş prezident Pak Kın Henin impiçmentinə səbəb olan genişmiqyaslı nümayişləri xatırlatdı. Etirazçılar daha sonra prezident aparatına doğru yürüş ediblər.
Cənubi Koreyanın altı müxalifət partiyası, prezident Yun Sok-Yolun vəzifəsindən uzaqlaşdırılması ilə bağlı qanun layihəsini parlamentə təqdim edib. Yun artıq həm öz rəqibləri, həm də öz partiyası tərəfindən avtoritar liderlik ittihamları ilə üzləşib. Qanun layihəsi ilә bağlı sәsvermәnin cümə və ya şənbə günü keçirilməsi planlaşdırılır.
Qanun layihəsi ilə bağlı plenar iclasın çərşənbə günü gecə yarısından sonra başlaması nəzərdə tutulub. Demokrat Partiyasının deputatı Kim Yong-Min "Biz qeyri-qanuni hərbi vəziyyəti görməzdən gələ bilmərik" deyərək demokratiyanın çökmәsinә icazə verə bilməyəcəklərini bildirib.
Yun hakim Xalq Gücü Partiyasının lideri və müdafiə naziri Kim Yong-Hyunun və bütün kabinet üzvlәrinin istefasını tələb edib. Müdafiə Nazirliyi Kimin istefa verməyi təklif etdiyini açıqlayıb.
Bu böhran, qlobal maliyyə bazarlarını sarsıdıb və Cənubi Koreyanın KOSPI indeksini 1,4 faiz aşağı salıb. Bu, KOSPI-ni Asiyanın bu il ən pis performans göstərən əsas fond indeksi halına gətirərək, illik itkisini 7 faizdən çox etmiş olub.
Dilerlər Cənubi Koreya hakimiyyətinin müdaxilə etdiyindən şübhələniblər. Bu, maliyyə naziri Çoi Sanq-Mok ilə Cənubi Koreya Mərkəzi Bankının rəhbəri Ri Çanq Yonq arasında gecə ərzində baş tutan danışıqlardan sonra yaşanıb.
Çərşənbə axşamı Çoi qlobal maliyyə liderlərinə və kredit reytinqi agentliklərinə təcili vəziyyət siqnalı göndərib. Maliyyə Nazirliyindən verilən açıqlamaya görə, notada bazarın normal fəaliyyət göstərdiyi və nazirliyin siyasi təlatümlərdən yarana biləcək mənfi təsirləri azaltmaq üçün çalışdığı bildirilib.
Konkret təhlükə yoxdur
Yun çərşənbə axşamı gecə etdiyi çıxışında bildirib ki, hərbi vəziyyətin elan edilməsi, ölkəni Şimali Koreyaya meyilli anti-dövlət qüvvələrindən qorumaq və azad konstitusiya quruluşunu müdafiə etmək üçün zəruridir. Lakin o, konkret bir təhdid barədə açıqlama verməyib.
Bir neçə saat ərzində Cənubi Koreya parlamenti hәrbi vәziyyәtin lәğvini yekdil şәkildә qәbul edib. İclasda 190 millәt vәkili iştirak edib. Bu iclasda Yunun partiyasından yalnız 18 üzv iştirak edib. Prezident, hərbi vəziyyət elan edildikdən təxminən altı saat sonra bu qərarını geri götürüb.
Milli Assambleya qarşısında toplaşan etirazçılar "Biz qalib gəldik!" şüarını səsləndirərək öz reaksiyalarını göstəriblər. Şimali Koreya, Cənubi Koreyada yaşananlara hələlik heç bir reaksiya verməyib.
Yun öz tənqidçilərini "kommunist totalitar və anti-dövlət qüvvələr" adlandırıb. Bu açıqlamadan sonra Cənubi koreyalılar arasında narahatlıq yaradıb. Yun noyabr ayında ona və həyat yoldaşına qarşı yönəldilən iddiaları rədd edib və həmkarlar ittifaqlarına qarşı sərt mövqe nümayiş etdirib.
Seulda çərşənbə günü həyat öz axarında davam edirdi. Bununla belə, Hyundai Motor-un həmkarlar ittifaqı cümə axşamı və cümə günləri tətil keçirməyi planlaşdırdığını açıqlayıb. Naver Corp və LG Electronics Inc kimi bəzi böyük şirkətlər isə işçilərinə evdən işləməyi tövsiyə ediblər.
Cənubi Koreyanın böyük ərzaq şəbəkəsi, konservləşdirilmiş qidaların, hazır əriştələrin və qablaşdırılmış su satışlarının bir gecədə sürətlə artdığını açıqlayıb. 39 yaşlı Seul sakini Kim Byeongin deyib: "Bu cür vəziyyət məni çox narahat edir. Ölkənin gələcəyindən çox narahatam".
Deputatların üçdə ikisindən çoxu prezidentin lehinə səs verərsə dә, Milli Assambleya prezidentə qarşı impiçment elan edə bilər. Yunun partiyası, 300 yerlik parlamentdə 108 yerə sahibdir.
Təhlükənin qarşısı alınıb.
Əgər Yun istefa versə və ya vəzifəsindən uzaqlaşdırılsa, baş nazir Han Duk-soo yeni seçki keçirilənə qədər 60 gün ərzində ölkəyə rəhbərlik edəcək.
Vaşinqtonda yerləşən Asiya Cəmiyyəti Siyasəti İnstitutunun vitse-prezidenti Denni Rassell Cənubi Koreyada hərbi vəziyyətin elan edilməsinə toxunaraq deyib: " Cənubi Koreya təhlükənin qarşısını aldı, lakin prezident Yun özünü ayağından vurmuş ola bilər".
ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken Yunun hərbi vəziyyəti ləğv etmə qərarını alqışlayaraq deyib: "Biz siyasi mübahisələrin sülh yolu ilə və qanunun aliliyinə uyğun həllini gözləməkdə davam edirik".
Cənubi Koreyada təxminən 28.500 Amerika əsgər var. İki müttəfiq arasında planlaşdırılan müdafiə danışıqları və birgə hərbi təlimlər bu böhranın diplomatik nəticələrinə görə təxirə salınıb.
Çinin xarici işlər naziri Vanq Yi Cənubi Koreyanın siyasi vəziyyətinin “daxili məsələ” olduğunu deyib. Rusiya isə öz növbəsində Cənubi Koreyadakı “faciəli” hadisələri narahatlıqla izlədiyini bildirib.
Qeyd edәk ki, Yun-Sok Yol 2022-ci ildə Cənubi Koreya tarixində keçirilən ən mübahisəli prezident seçkilərində qələbə qazanıb. Cənubi Koreyada 1948-ci ildən bəri bir neçə dəfə hərbi vəziyyət elan edilib. 1980-ci ildə bir qrup hərbi məmur, o vaxtkı prezident Çoi Kyu-hanı demokratik hökumətin bərpası çağırışlarını ört-basdır etmək üçün hərbi vəziyyət elan etməyə məcbur etmişdi.
