Dünya
4 dəqiqə oxuma
İsrailin Qәzza zolağında apardığı müharibә
Dәhşәtli qәtliamların arxasında İsrailin Fәlәstinin neft vә qaz ehtiyatlarına olan marağı dayanır
İsrailin Qәzza zolağında apardığı müharibә
İsrail ordusunun Qəzzaya hücumları davam edir
6 yanvar 2025 г.

İsrail intensiv bombardmanlar və qətliamlar həyata keçirərək Fələstinin təbii sərvətlərini talayır. Qəzzada müharibə başlayandan bəri İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu qəzzalıları bölgənin cənubuna deportasiya edərək etnik təmizləmə strategiyası həyata keçirir. Bu dəhşətli qırğın nəticəsində fələstinlilər öz neft və təbii qaz ehtiyatlarına çıxış hüququndan məhrum olurlar. Bu hüquq Fələstin dövlətinin davamlılığı üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.

İsrailin ətrafdakı neft və qaz ehtiyatları üzərindəki hegemonluğu, onun enerji mərkəzinə çevrilmək istədiyini göstərir. Beləliklə, İsrail deportasiya və kütləvi qətliamlar həyata keçirərək fələstinlilərin resurslarını amansızcasına istismar edir.

Fələstinin təbii qaz ehtiyatları məsələsi 1999-cu ildə Britaniya Qaz Qrupu (British Gas Group) tərəfindən Qəzza sahilindən 17-21 mil uzaqlıqda böyük bir qaz yatağının kəşfiyyatına başlanması ilə gündəmə gəldi. Qəzza dənizi kimi tanınan bu ərazi, 1995-ci ildə bağlanan "Oslo razılaşması" ilə Fələstin rəhbərliyinə verilən 20 millik ərazinin sərhədləri daxilində idi. Dövrün lideri Yaser Ərafat Consolidated Contractors Limited (CCC), Britaniya Qaz Qrupu (BG) və Fələstin İnvestisiya Fondu (PIF) arasında 25 illik kəşfiyyat lisenziyası müqaviləsi imzaladı. Britaniya Qaz Qrupu 2000-ci ildə Qəzza limanında iki böyük yataq kəşf etdi.

2001-ci ildə baş nazir vəzifəsinə seçilən Ariel Şaron Fələstinə qarşı daha sərt mövqe nümayiş etdirərək gərgin bir dövrün başlamasına səbəb oldu.

İsrail Ali Məhkəməsi Ariel Şarona Fələstindən neft alışını boykot etmək və təbii qazın kəşfiyyatı və hasilatı ilə bağlı razılaşmalara veto qoymaq səlahiyyəti verdi. Bu, sistematik olaraq fələstinliləri öz resurslarından faydalanmaq imkanından məhrum etdi. İsrail bölgədə təbii qaz ehtiyatlarının ədalətli bölüşdürülməsini rədd edən və təzyiq siyasəti həyata keçirən bir yanaşma tətbiq etdi. Bu siyasi atmosfer, xüsusilə Şaron hökumətinin radikal münasibəti səbəbindən, hər iki tərəfin xeyrinə ola biləcək sazişlərə olan ümidləri puça çıxardı.

Sonradan İsrail orqanları, HƏMAS-ın Qəzzadakı ehtiyatları istifadə etmə ehtimalını əsas gətirərək, Fələstin administrasiyasına müntəzəm vəsaitin ayrılmasına qarşı çıxdı. İsrailin o vaxtdan bəri davam edən bu strategiyası, Qəzza dənizindəki təbii qaz ehtiyatları və İordan çayının qərb sahili ilə İsrail sərhədindəki neft ehtiyatlarına nəzarəti öz üzərinə götürmək və fələstinliləri bu mənbələrdən əldə olunan gəlirlərdən məhrum etmək məqsədini güdür.

Bu yanaşma, Fələstin iqtisadiyyatına ciddi zərbə vurdu. İsrail, bu məqsədlərə nail olmaq üçün danışıqlarda aqressiv mövqe nümayiş etdirdi və tez-tez ‘’HƏMAS’’ı etibarsız və təhlükəsizlik üçün təhdid kimi gördüyünü bildirdi. Üstəlik, razılaşmalar resursların və gəlirlərin ədalətli şəkildə bölüşdürülməsini effektiv şəkildə əngəlləmək məqsədini güdürdü.

Bu gün İsrail, 2023-cü ilin oktyabrın 7-də başlayan gərginlikdən öz strateji maraqlarına nail olmaq üçün istifadə edir. Qəzzaya edilən hücumların birinci mərhələsində, qəzzalıların Sinay yarımadasına köçürülməsi də daxil olmaqla alternativ ssenarilər ətrafında müzakirələr aparılıb. Netanyahu qəzzalıların səhraya kütləvi axınını təmin etmək üçün ABŞ-da lobbiçilik fəaliyyəti həyata keçirirdi.

Müharibənin üçüncü həftəsində, İsrail BP və ENI də daxil olmaqla altı şirkətə Qəzza sahil xəttinə bitişik dəniz ərazisi olan G bölgəsində təbii qaz ehtiyatlarının kəşfiyyatı üçün yeni kəşfiyyat lisenziyaları verdi. Qeyd etmək lazımdır ki, bu bölgənin 62 faizi Fələstinin dəniz sərhədləri daxilində yerləşir.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ticarət və İnkişaf Konfransının (UNCTAD) 2019-cu ildə yayımladığı hesabatda, İsrailin işğalı səbəbindən fələstinlilərin maliyyə dəstəyindən məhrum olduqlarına diqqət çəkilib. Hesabatda deyilir ki, "Marine 1" və "Marine 2" yataqları 1999-cu ildə aşkar edilib və BG Group bu bölgədə 2000-ci ildə qaz hasilatına başlayıb. Fələstinlilər bu yataqları pula çevirə və 18 il ərzində 4,592 milyard dollar gəlir əldə edə bilərdilər.

Lakin İsrail, fələstinlilərə qarşı etnik təmizləmə siyasətini davam etdirmək üçün işğalın əhatə dairəsini genişləndirir.

ABŞ kimi əsas müttəfiqlərinin yumşaq xəbərdarlıqlarına baxmayaraq, İsrail Rəfahı hədəf almağa hazırdır. İsrail, Rəfahı hədəf almaq üçün təxliyə ilə bağlı xəbərdarlığını davam etdirir. Əgər İsrail etnik təmizləmə siyasətinə davam edərsə, neft və qaz ehtiyatlarına, eləcə də Qəzzaya tam nəzarəti ələ keçirmək məqsədinə nail ola bilər. Bu ambisiya, İsrailin Hindistan-Yaxın Şərq-Avropa dəhlizinin (IMEC) mərkəzinə çevrilmək arzusu ilə əlaqələndirilir.

İsrailin Rəfahdakı hərəkətləri üzə çıxdıqca və beynəlxalq enerji şirkətləri ilə əlaqələri inkişaf etdikcə, bu fürsətçilik daha da açıq şəkildə ortaya çıxacaq. Aydındır ki, İsrail, İordan çayının qərb sahilinə qeyri-qanuni şəkildə yerləşənləri silahlandırmaq və Qəzzanın hərbi işğalını tez bir zamanda bərpa etmək strategiyasını davam etdirir.

Qəzzaya müharibə elan etmək, Netanyahunun düşündüyü qədər asan olmadı. İsrailin enerji sahəsindəki ambisiyaları, HƏMAS-ı məhv etmək və müharibəni öz lehinə başa çatdırmaq məqsədindəki uğursuzluqları səbəbindən uğursuz oldu.

Beynəlxalq ictimaiyyət, İsrailin Qəzzadakı döyüş maşınının qarşısını almaq üçün mübarizə aparır. Tələbələrin Amerika və Avropada keçirdiyi etiraz aksiyaları ilə ictimai təzyiq artmağa davam edir və Netanyahunun fələstinlilərə qarşı yürütdüyü hərbi siyasətə zərbə vurur.

MƏNBƏ:TRT Azerbaycan
TRT Global'ı göz atın. Geri bildiriminizi paylaşın!
Contact us