Толған айдың астында Испаниядағы Гранада қаласына жақын Ланхарондағы орманды төбенің басында бірегей жиналыс өтуде. Әлемнің түкпір-түкпірінен мұсылмандар еске алу түні үшін жиналды. Мамыр айының ауасы жұмсақ кеші. Атмосфера скрипка, соқпалы аспаптар және канун деп аталатын Таяу Шығыстың дәстүрлі аспабының нәзік ішектерінен шыққан дыбыстарға толы. Бұл ансамбльдің орындаған әуендерінің арасында тамыры тарихқа терең бойлаған бір әуен болды.
Морискалардың тарихы
Бұл - "Мадха Мориско". Ол XVI ғасырда Реконкистадан кейін христиандыққа өтуге мәжбүр болған испан мұсылмандары - морискалардың тарихынан сыр шертеді. Мұхаммед пайғамбардың туылуын еске алатын бұл діни өлең 1882 жылы Испанияның Сарагоса қаласындағы бір үйде жасырылу күйінде табылған. XVII ғасырдан қалған қолжазба жасырын жерде табылған. Осы үйдің қожайыны оны морискаларды қудалаудың соңғы кезеңінде соңғы сәтте жасырып үлгерген.
Морискалардың тарихы Андалусия мұрасы үшін өте маңызды. Олардың батылдығы болмаса, ислам Испаниясының бай мәдениеті мәңгіге жоғалуы мүмкін еді.
Гранаданың құлауы
Жақсы түсіну үшін біз 1492 жылға оралуымыз керек. Гранада, яғни Испаниядағы мұсылмандардың соңғы қорғаны құлаған жыл. Король Фердинанд пен патшайым Изабелланың христиан күштері қаланы басып алған кезде. Бұл сегіз ғасырға жуық үстемдік құрған мұсылман билігінің соңы.
Бастапқыда Испаниядағы мұсылмандарға белгілі бір шартпен қалуға рұқсат етілді, бірақ бұл жеңілдік көпке бармады. 1502 жылы шыққан бір жарлық мұсылмандарды не христиандыққа өтуге, не Испаниядан кетуге мәжбүр етті. Қалған адамдар мориска деп аталды, көпшілігі исламды жасырын түрде ұстануды жалғастырды.
Мәдениетті жою
Тарихшы Мерседес Гарсия-Арена бұның күштеп ассимиляциялаудың бастауы болғанын айтадыі. Морискалардың бірегейлігін жүйелі түрде жоюға бағытталған әрекет. Олар мәдениетінен, тілінен, тіпті әдебиетінен мақұрым қалды. Философия, тарихи хроникалар және медицина туралы кітаптар кейде иелеріне қайтарылса да, басқа кітаптар өртелді.
Морискалардың қарсылығы
Осы қысымға қарамастан, морискалар қарсы тұрудың жолдарын тапты. Олар "альхамиадода" - күнделікті испан тілін жазу үшін араб әріптерін қолданды. Осылайша олар өздерінің сенімі мен дәстүрлерін жасырын түрде сақтай алды. Сарагосадағы қалпына келтіру кезінде табылған "Мадха Мориско" қолжазбасы "альхамиадода" жазылған. Бұл олардың тапқырлығының дәлелі болды.
Бұл морискалардың өз мәдениетінің, әдебиетінің және тілінің элементтерін сақтау үшін қолданған әдістерінің бірі болды. Бұл мәтіндердің арасында қажылықты орындау үшін жасалған ойдан шығарылған әңгімелер немесе саяхат маршруттары, сондай-ақ қысқа өлеңдер табылды, бұл мәдениеттердің қоспасын көрсетті. Гарсия-Арена бұл мәтіндердің жақында табылуы бізге морискалардың төзімділігі және олардың мұрасын сақтау үшін жүргізген үнсіз күресі туралы жаңа түсінік бергенін атап өтті.
Мұраны жаңғырту
Бүгінде бұл тарих қайта жаңғыруда. Мұсылман қауымдастықтары, әсіресе оңтүстік Испанияда өздерінің андалусиялық тамырларымен қайта байланысуда. XV ғасырда мұсылмандар үшін пана болған Альпухаррас таулары енді Андалусия тарихы мен мәдениетінен шабыт алған адамдар үшін қасиетті орынға айналды.
2018 жылы құрылған қоғамдық орталық “Azahara International” осы тауларда орналасқан. Ол ойлану және байланысу үшін кеңістік ұсынады. Андалусия мәдениетінің өзі ислам және испан ықпалдарының қоспасы болып табылады, бұл оның сәулет өнерінде, тілінде және ас үйінде көрінеді. Бұл мәдени жаңғыру осы ортақ тарихты қайта ашу және тойлау туралы.
Ағымдағы оқиғалар
Гранадада тұратын испан мұсылманы Дина Хинд Зариф Косера Ланхарондағы іс-шарада 'Мадха Мориско' әнін тыңдаудан ләззат алғандардың арасында болды. Ол әр түрлі тектегі адамдардың осы бай мәдени мұраға қызығып, Гранадаға қалай тартылып жатқанын байқады.
Қазір Гранадада тұратын британдық музыкант Али Килер де бұл жаңғыруда мағына табады. Али “Al Fridaus Ensemble” атты музыкалық топты басқарады. Осы топтың арабша "нұр" дегенді білдіретін “Noor” атты альбомы өткеннің дауыстарын бүгінгі аудитория үшін қайта жаңғыртып, тірілтеді. Олар морискалар жазған өлең жолдарын өз стилінде қайта құрастырып, морискалардың тарихын әлеммен ұштастыруда.
Андалусияның күші жалғасуда. Бұл тарих тек өткеннің бір бөлігі ғана емес, ол әлі де біздің бүгін кім екенімізді анықтайтын бір бөлігіміз. Морискалардың тарихы, олардың төзімділігі мен мәдениеті әлі де бүкіл әлемде көптеген адамға шабыт береді.
