Осман империясының 600 жылдан астам уақыт бойы өмір сүруінің басты себептерінің бірі ислам дінін басқару жүйесінің ажырамас бөлігі ретінде ұстануы болды. Түрік басшылығындағы бұл империя 1517 жылы Аббасидтер әулетінен мұсылман халифатын мұраға алғаннан кейін жылдам кеңейе бастады, бірақ әлеуметтік және діни мәселелерде ғалымдардың пікірлеріне ерекше мән беруді жалғастырды.

1759 жылға қарай “Хузур-и Хүмайун дәрістері” ресми түрде қалыптасты. Бұл дәрістер Рамазан айында Осман сұлтанының қатысуымен өткізіліп, мұсылман ғалымдары Құран аяттарын түсіндіріп, шәкірттер мен тыңдаушылардың сұрақтарына жауап беретін.

Жыл сайынғы Хузур дәрістері Осман империясының ең жоғарғы орны Стамбулдағы Топкапы сарайында өткізілетін. Бұл дәстүр 1924 жылы халифат жойылғанға дейін 165 жыл бойы жалғасты.

Осман мемлекетінің алғашқы кезеңдерінде-ақ діни мәселелер бойынша пікірталастарды қолдау идеясы пайда болды. Сұлтандар ғалымдар және діни жетекшілермен кездесулер өткізіп, ғылыми және діни өмірді жандандыруға, сондай-ақ мемлекеттің ислам құндылықтарына сәйкес болуын қамтамасыз етуге тырысты.

Сол себепті Осман сұлтандары өз заманының танымал діни ғалымдарын сарайға шақырып, шәкірттерімен бірге дәрістерге қатысуға ерекше мән берді. Кейбір ғалымдарды жеке ұстаз ретінде қабылдағандары да белгілі.

1451-1481 жылдар аралығында әскери жеңістерімен танымал болған Фатих Сұлтан Мехмед (Мехмед II) бұл дәстүрді жаңа деңгейге көтерді. Ол мұндай пікірталастарға өзі қатысып, Осман қоғамында діни және ғылыми ойлауды дамытуға ерекше көңіл бөлді.

Хузур дәрістері қалай өтетін?
Алғашқы сабақ бесін мен екінді намаздарының арасында кемінде алты ғалымның қатысуымен өтетін. Бұл сабақтардың “Хузур-и Хүмайун дәрістері” деп аталуының себебі олардың падишаның алдында өткізілуі еді.
Тарихта осыншама ұзақ уақыт тұрақты түрде жалғасқан діни және мәдени бағдарламалар өте сирек кездеседі.
Хузур сабақтарында дәріс беретін ғалымдарды «мукаррир» (белгілі бір мәселені түсіндіруші), ал сабақтардың мазмұнын талқылап, сұрақтар қоятын ғалымдарды «мухатап» деп атаған. Әрбір мукаррирге бес мухатап бекітілетін. Алайда дәріс берушілердің саны сабақтардың күндері, уақыттары және ұзақтығы кейде өзгеріп отыратын.
Барлық шара пәтуа беру құқығына ие ең жоғары мекеме Шейхулисламдық тарапынан басқарылатын. Жыл сайынғы бұл шарада мәні ашылатын сүрелер мен аяттар Рамазан айынан он бес күн бұрын Шейхулисламдық тарапынан жарияланатын. Кейін осы аяттар бойынша сұрақтар дайындалатын.
Сабақтар ғылыми тұрғыда еркін әрі ашық ортада өткізілетін. Алдымен аят мукаррир тарапынан оқылып, түсіндірілетін, содан кейін мухатаптар қойған сұрақтарға жауап берілетін. Падиша дәрістерден бастап пікірталастарға дейін барлығын тыңдап отыратын. Көптеген ғалым өз баяндамаларын XIII ғасырдағы парсылық құқықтанушы, дінтанушы және Құран тәпсіршісі Кади Бейдауидің еңбектеріне сүйене отырып жасайтын.
Бұл шараны ерекше маңызды ететін нәрсе ғалымдардың Құран аяттарын хадистер (Пайғамбар Мұхаммедтің (с.ғ.с.) сөздері), фиқһ және тарихпен қатар географиялық контексте де тәпсірлеуі еді. Бұл Османлы әулетінде рационалды әрі рухани ойлауды дамытқан әділ және зияткерлік тұрғыдан мұқият жүргізілген шара ретінде ерекшеленді.

Хузур сабақтарына қатысқан ғалымдардың падиша тарапынан сыйлықтармен марапатталуы кең таралған дәстүр болатын.
Жиындар өтетін орынды падиша өзі белгілейтін. Бұл жерде мукаррир (дәріс беруші) падишаның оң жағында отыратын, ал мухатаптар (сұрақ қоюшылар) мукаррирдің жанында жартылай шеңбер құрып орналастырылатын.
Падишаның алдында дәрістерді тыңдайтын ерлер мен әйелдердің есімдері алдын ала бекітіліп, оның мақұлдауынан өтетін.

ІІ Абдулхамид дәуірінде бұл сабақтар Рамазан айында аптасына екі рет Йылдыз сарайында ұйымдастырылатын. Кейбір саясаткер мен мемлекет қайраткерлері де бұл жиындарға шақырылатын.
Сұлтан Вахдеддин мен халифа Абдулмәжит Эфенди кезінде сабақтар Долмабахче сарайында жалғасты. Соңғы сабақ 1923 жылдың мамыр айында өтті.

Стамбул университеті кітапханасында Йылдыз сарайының кітапханасынан келген болуы ықтимал жиырмадан астам қолжазба мен көркем безендірілген «Хузур сабақтарының дәптерлері» сақталған.

Бүгінде Марокко сұлтанының алдында өткізіліп жүрген дәрістер әдіс-тәсілдері мен мазмұны жағынан Османлы хузур сабақтарына ұқсайды. Бұл дәрістер «Әл-Дурус әл-Хасания» атауымен араб және ағылшын тілдерінде жарияланады. Бұл шараға Түркия да қоса алғанда барлық ислам елдерінен дін ғалымдары шақырылады.