Германия Европанын эң ири экономикасы катары дүйнөлүк соодадагы өзгөрүүлөрдүн басымы астында чоң кыйынчылыктарга туш болууда. Ага ыңгайлашып глобалдык абалын камсыздай алабы?
Глобалдык сооданын тез өзгөрүп жаткан динамикасы, Германия сыяктуу экспортко негизделген экономикаларга терең таасирин тийгизүүдө.
Дональд Трамптын кайрадан АКШнын президенти болуп шайланышы менен жогорку тарифтерди киргизүү ыктымалдуулугу Германиянын экономикалык туруктуулугуна олуттуу коркунуч жаратат.
Германия ондогон жылдар бою негизги соода өнөктөшү катары Кошмо Штаттарга көз каранды болуп келген, бирок бул көз карандылык барган сайын Европанын эң ири экономикасынын алсыз жактарын ачыкка чыгарууда.
Америка Кошмо Штаттары немис товарларынын эң ири импорттоочусу бойдон калууда. 2023-жылы Германия АКШга жалпы экспортунун он пайызга жакынын түзгөн 157,9 миллиард евролук товар экспорттогон. Бул абал АКШны өзгөчө Германиянын автоунаа жана өнөр жай секторлору үчүн баш тартылгыс рынок кылат.
Бирок Трамп сунуш кылган тарифтер (Канада менен Мексикадан импорттоого 25 пайыз, европалык товарларга 10 пайыз жана кытай товарларына 60 пайызга чейин жеткен) Германиянын бул маанилүү рыноктогу позициясын олуттуу түрдө алсыратышы мүмкүн.
Эгерде Трамп өзүнүн коркутууларын аткарса, Германиянын АКШга экспорту 15 пайызга чейин төмөндөшү мүмкүн.
Немис экономикасынын негизин түзгөн унаа жана өнөр жай секторлору эң көп жабыр тарткан тармактар болот. Экономикалык ийгилигинин негизги түркүгү болгон Германиянын унаа өнөр жайы, АКШдагы рынок үлүшүн кайтарып алууда кыйналышы мүмкүн.
Экономисттер бул протекционисттик чаралар Германияны эле эмес, бүтүндөй Европаны экономикалык рецессияга түртүшү мүмкүн деп эскертишүүдө.
Киль дүйнөлүк экономика институтунун (IfW) жетекчиси Мориц Шуларик мындай тарифтердин Германиянын экономикасына тийгизген кесепеттерин баса белгиледи.
Ал арада федералдык экономика министри Роберт Хабек диалогго чакырып, Евробиримдиктин бирдиктүү түрдө жооп кайтарышы керектигин билдирди.
Эң чоң тынчсыздануу, Трамптын Кытай товарларына 60 пайызга чейин тарифтерди киргизем деген коркутуусунан келип чыгууда. Бул Кытайга гана эмес, глобалдык камсыздоо чынжырларын үзгүлтүккө учуратып, Европа менен Германияга да таасирин тийгизет. Бул чектөөлөр өндүрүштүн чыгымын жогорулатып, Германиянын эл аралык соодадагы абалын начарлатышы мүмкүн.
Трамптын протекционисттик саясаты ишке ашса, Германиянын эң маанилүү соода өнөктөшү менен болгон мамилесине олуттуу зыян келтирип, өлкөнү рецессияга түртүшү мүмкүн.
Экономикалык басымдын күчөшү
Ички жагдайда Германия кошумча экономикалык кыйынчылыктарга туш болууда. Инфляциянын өсүшү уланып, ири фирмалардын кызматкерлерди массалык түрдө жумуштан чыгаруулары экономиканы дагы да ыраатсыздаштырууда.
Товарлардын жана кызмат көрсөтүүлөрдүн баалары 2024-жылдын ноябрына чейин мурунку жылга салыштырмалуу эки пайыздан ашык кымбатташы күтүлүүдө, бул керектөөчүлөрдүн сатып алуу жөндөмүн төмөндөтөт жана экономикалык өсүштү басаңдатат.
Ошол эле учурда, алдыңкы немис компаниялары жумушчу күчүн кескин кыскартууну жарыялоодо.
Фольксваген үч заводун жаап, миңдеген жумушчуларын иштен кетирүүнү пландоодо.
Болот өнөр жайынын гиганты Thyssenkrupp 2030-жылга чейин 11,000ге жакын жумуш ордун кыскартууну максат кылууда. Deutsche Bahn 2024-жылдын биринчи жарымында 1,2 миллиард евролук чыгымга учураганын билдирди жана 2029-жылга чейин 30,000ге жакын жумуш орундарын кыскартууну пландап жатат.
Bosch кошумча 5500 жумуш ордун кыскартууну жарыялады. Жалпысынан бул кыскартуулар 120 000 позициядан ашып, Германиянын экономикалык атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн ого бетер начарлатууда жана белгисиздикти күчөтүүдө.
Германия ошондой эле демографиялык кыйынчылыкка туш болууда: калктын карылыгы квалификациялуу жумушчулардын олуттуу жетишсиздигине алып келүүдө. Экономикалык өсүштү камсыз кылуу жана социалдык камсыздоо системаларын турукташтыруу үчүн Германия барган сайын чет элдик жумушчуларга көз каранды болууда.
Бирок эл аралык таланттарды тартуу жана сактап калуу үчүн Германиянын квалификациялуу адистердин глобалдык багыты катары атаандаштыкка жөндөмдүү бойдон калышын камсыз кылуу үчүн структуралык тоскоолдуктарды чечүүнү талап кылат.
Буга жетишүү үчүн Германия чет элдик жумушчуларды тартуу жана интеграциялоо боюнча инклюзивдик саясатты кабыл алышы керек.
Расизм жана ксенофобия өлкөнүн эл аралык беделине доо кетирип, чет элдик таланттардын ийгиликтүү интеграциясына тоскоол болууда.
Дискриминацияга каршы күрөшүү жана коомдук биримдикти чыңдоо Германиянын экономикалык жана социалдык стабилдүүлүгү үчүн маанилүү.
Тезирээк интеграциялык процесстер ошондой эле чет элдик жумушчулардын экономикага жана билим берүү системасына натыйжалуу салым кошуусуна жардам берет.
Санариптештирүү жана инновациялар эмгек рыногун стимулдаштырууда маанилүү ролду ойношу керек. Айрыкча өнөр жай жана тейлөө тармактарында алдыңкы технологиялык жетишкендиктер ата мекендик жана чет элдик жумушчулар үчүн мүмкүнчүлүктөрдү түзөт.
Технологиялык жактан келечекке багытталган эмгек рыногу Германиянын глобалдык атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн күчтөндүрөт жана аны дүйнө жүзү боюнча квалификациялуу адистер үчүн жагымдуураак жерге айлантат.
Дагы бир маанилүү кадам - бюрократиялык тоскоолдуктарды азайтуу. Узак жана татаал жумушка уруксат берүү процесстери көбүнчө башка өлкөлөрдө иштөөнү каалаган көптөгөн жогорку квалификациялуу адамдарды токтотот.
Бул процедураларды жөнөкөйлөтүү Германиянын дүйнөлүк эмгек рыногундагы абалын жакшыртат жана аны атаандаштыкка жөндөмдүү кылат.
Соода көз карандылыгын кайрадан карап чыгуу
Кытай акыркы жылдары тышкы таасирлерге каршы экономикасын чыңдоо үчүн көрүнүктүү кадамдарды жасады.
2000-жылы Кытайдын соодасынын 48 пайызга жакыны G7 өлкөлөрү менен болгон; 2024-жылы бул көрсөткүч 30 пайызга чейин төмөндөгөн.
Анын сыңарындай, Америка Кошмо Штаттары менен соодасы да бир топ кыскарды. Кытай 2022-жылы АКШга 536 миллиард долларлык товар экспорттосо, 2023-жылы бул көрсөткүч 20 пайызга азайган.
Бул жоготуулардын ордун толтуруу үчүн Кытай өнүгүп келе жаткан рыноктордо соода келишимдерин түзүүгө жана инфраструктурага инвестиция салууга басым жасады.
Бул стратегиялык диверсификация Германия үчүн маанилүү сабак болууда.
Өлкөнүн АКШ жана Кытай менен соода көз карандылыгы аны олуттуу экономикалык тобокелчиликтерге дуушар кылууда.
Африка, Түштүк-Чыгыш Азия жана Түштүк Американын өнүгүп келе жаткан рыноктору менен бекем байланыштарды түзүп Германия өзүнүн экономикалык алсыздыгын азайта алат.
Бирок мындай өзгөрүү заманбап жана туруктуу экономикалык негизди камсыз кылуу үчүн санариптештирүү жана туруктуу энергияга олуттуу инвестициялар менен колдоого алынышы керек.
Кытайдын мамилесинен шыктануу менен Германия дүйнөлүк соода аренасында өзүнүн позициясын бекемдеп, экономикалык келечегин жакшыраак камсыздай алат.
Германия-Түркия кызматташтыгынын потенциалы
Германиянын экономиканы диверсификациялоо аракети Түркия менен болгон байланыштарды чыңдоодон чоң пайда алып келиши мүмкүн.
Стратегиялык географиялык жайгашуусу, динамикалык жумушчу күчү жана тез өнүгүп жаткан өнөр жай инфраструктурасы менен Түркия Германиянын экономикалык максаттары үчүн келечектүү өнөктөш.
Түрк өнөр жайлары, өзгөчө унаа, технология жана энергетика секторлору Германиянын муктаждыктарына абдан шайкеш келет жана камсыздоо чынжырларын эффективдүү түрдө толуктай алат.
Мындан тышкары Түркия менен ЕБнин ортосундагы бажы биримдиги Германияга олуттуу чыгымдарды азайтып, логистикалык эффективдүүлүктү камсыздап, кызматташтык потенциалын дагы да жогорулатат.
Түркиянын күчтүү экономикалык өсүү траекториясы Германиянын соода тармагына салым кошуу үчүн маанилүү мүмкүнчүлүктөрдү берет.
Немис-түрк кызматташтыгынын өркүндөтүлүшү Германиянын дүйнөлүк рыноктордогу атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн гана арттырбастан, экономикалык тобокелдиктерди азайтуу үчүн критикалык диверсификацияны да камсыздайт.
Экономикалык чөйрөдөн тышкары, бул өнөктөштүк тыгыз саясий байланыштарды орнотуу үчүн потенциалды алып келип, мындан да бекем жана стратегиялык эки тараптуу мамилелерге жол ачат.
Германия кризистик мезгилде турат жана экономикалык маселелерди чечүү жана дүйнөлүк сооданын өзгөрүп жаткан динамикасына шайкеш келүү үчүн тез арада стратегиялык трансформацияны талап кылат.
