Balki shu podkastni tinglayotib, ijtimoiy tarmoqlaringizni ko’zdan kechirayotgandirsiz. Lekin, bu holatning tanangizga qanday ta'sir qilishi mumkinligi haqida o'ylab ko'rganmisiz? Biz odatda ijtimoiy tarmoqlarning ruhiy salomatlikka ta'siri haqida doimo eshitamiz. Ular ko'p odamlarda tashvish uyg'otishi va mukammal hayotga intilish uchun bosim o'tkazishi mumkin. Ammo bizning jismoniy salomatligimizga qanday ta'sir qiladi?
O'rtacha hisobda, amerikaliklar ijtimoiy tarmoqlarda kuniga 144 daqiqa vaqt o'tkazadi. Bu kuniga 2 yoki 4 soatga to’g’ri keladi. Bu odamlar odatda jismoniy mashqlar, ijtimoiy muloqot yoki hatto ovqatlanish uchun sarflaydigan vaqtdan ham ko'proq!
Z avlodi uchun esa, raqamlar yanada yuqori. Ular kuniga ijtimoiy tarmoqlarda olti soat vaqt o'tkazishadi. Bu nafaqat katta vaqt isrofi, balki juda xavfli ham. Onlaynda o'tkazgan har bir soatimiz bilan o'zimizni kasalliklar xavfiga ko'proq duchor qilamiz.
Buffalo Universiteti va Ohio Davlat Universitetining yaqinda o'tkazilgan tadqiqoti ijtimoiy tarmoqlardan intensiv foydalanish va yomon jismoniy salomatlik o'rtasidagi bog'liqlikni aniqladi. Bu bog'liqlik tadqiqotchilar organizmdagi C-reaktiv oqsil yoki CRP darajasini tekshirganda ma’lum bo’ldi.
Qoningizdagi CRP darajasining yuqori bo'lishi surunkali yallig'lanish kasalliklari va yurak kasalliklari kabi turli sog'liq muammolarining belgisi bo'lishi mumkin. Tadqiqotchilar ijtimoiy tarmoqlarda ko'proq vaqt o'tkazadigan odamlarda CRP darajasi yuqoriroq ekanligini aniqladilar. Bu ularning tanasida ko'proq yallig'lanish borligini anglatadi. Bu yallig'lanish bosh og'rig'i, ko'krak og'rig'i, bel og'rig'i va boshqa muammolarga olib kelishi mumkin.
Keling endi, ushbu tadqiqotning tafsilotlarini ko'rib chiqaylik.
Tadqiqotchilar 251 nafar kollej talabasidan iborat güruh ustida tekshiruv o’tkazdi. Bu yosh guruhi ehtimol ijtimoiy tarmoqlarda eng faol bo'lgan güruh hisoblanadi. Tadqiqotchilar ulardan qon namunalarini olishdi va talabalarning CRP darajalarini o'lchashdi.
Keyin ular Facebook, Twitter, Snapchat va Instagram kabi raqamli platformalar orqali o‘quvchilarning ijtimoiy tarmoqlardagi faoliyati haqida ma’lumotlarni to‘plashdi. Tadqiqotchilar shuningdek, talabalarning o'z-o'zini xabar qilgan ma'lumotlarini boshqa o'lchovlar bilan taqqoslab, topilmalarining ishonchli ekanligini ta'minlashdi.
Natijada, talabalar ijtimoiy tarmoqlarda qancha ko'p vaqt o'tkazgan bo'lsa, ularning CRP darajalari shuncha yuqori va sog'lig'i shuncha yomon bo'lganini aniqladilar.
Xo'sh, nega bunday bo'lishi mumkin? Bir gipoteza shuni ko'rsatadiki, ijtimoiy tarmoqlardan ortiqcha foydalanish sog'lom faoliyatni o'zgartirgan bo'lishi mumkin.
Bu haqda o'ylab ko'ring: ekranlarimizga qarab o'tirgan paytimizda, sifatli uyqu, jismoniy mashqlar yoki haqiqiy ijtimoiy muloqotlarni boy berayotgan bo'lishimiz mumkin.
Uyqu sifatining buzilishi, yurak-qon tomir kasalliklari va boshqa jiddiy sog'liq muammolari xavfini oshirishi mumkin. Doimiy ulanishdan keladigan stress tanalarimizni infeksiyalarga nisbatan zaifroq qilishi mumkinligini aytmasa ham bo'laveradi.
Ularning topilmalari ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish va jismoniy sog'liq bilan bog'liq shikoyatlar o'rtasidagi aniq bog'liqlikni ko'rsatsa-da, korrelyatsiya sababiyat degani emasligini esda tutish muhim.
Salomatlikning buzilishi ham ijtimoiy tarmoqlardan ko'proq foydalanishga olib kelishi mumkin.
Bu tadqiqot nima uchun muhim? Avvalgi tadqiqotlarda ijtimoiy tarmoqlarning tashvish va tushkunlik kabi psixologik ta'sirlarga olib kelishi keng o'rganilgan. Biroq, bu tadqiqot jismoniy salomatlikka ta'sirlarni bevosita o'rganish orqali yangi yo'l ochmoqda. Ruhiy va jismoniy salomatligimiz aslida qanchalik o'zaro bog'liq ekanligini hisobga olsak, tadqiqotdagi bu bo'shliq alohida e'tiborga molik hisoblanadi.
Bir-biri bilan chambarchas bog’liq bo’lgan dunyomizda, ijtimoiy tarmoq platformalari kundalik hayotning ajralmas qismiga aylandi desak mubolag’a bop’lmaydi. Ular aloqa imkoniyatlarini taklif qilsa-da, bunday tadqiqotlar bizga bu texnologiyadan qanday foydalanayotganimiz haqida o'ylab ko'rish imkonini beradi.
Bu tadqiqot faqat ko’zga ko’ringan tomoni xolos. Raqamli hayotimiz jismoniy farovonligimizga qanday ta'sir qilayotgani haqida juda ko’p narsani o'rganishimiz mumkin.
Xo'sh, siz nima qila olasiz? Balki ijtimoiy tarmoqlardagi odatlaringizga yaqindan razim solish vaqti yetib kelgandir. Ba'zi buni cheklashni bir o'ylab ko'ring, masalan, onlayn vaqtingizni cheklash yoki texnologiyasiz vaqt o’tkazish vahakazo. Ana o’shanda tananggiz va ongingiz sizga minnatdor bo'lishi mumkin.
Bizga ajratilgan vaqt o’z nihoyasiga yetdi. Ushbu podkast TRT World uchun tayyorlangan maqoladan olingan.
