Ğazzä, Yordannıñ basıp alınğan Könbatış üzänlege häm utnı tuqtatqanğa qadär Livandağı xristiannar kiçerüçe naçar wäzğıyät’ Yaqın Könçığıştağı kiñ külämle bäreleşlärneñ urtasında aşığıç mäs’älägä äwerelde. İzrail genośid kampaniyälären häm basıp alu säyäsäten däwam itkändä ğaräp xristiannar êzärlekläw, iq’tisadi buılu häm yäşägän cirlärennän quılu belän oçraşa. Bu alarnıñ yäşäwe häm mädäni mirasların saqlaw mäs’äläsendä zur borçular tudıra.

Köç qullanunıñ qortılğısız keşe qorbannarı tışında, ber xalıqnıñ mädäni häm dini mirasın, çın mäğ’näsendä, yuq itü yanawı da bar. Livannıñ kön’yağında İzrail köçläre Däyr Mimas dip ataluçı xristian awılındağı ber çirkäwne mısqılladı, hawadan bombalawlarda Süriyä häm Livandağı iñ borınğı ikençe Yevangeliya çirkäwen cir belän ber itte. Bu ğamällär xökümät räise Bin’yamin Netan’yaxunıñ töbäktä tirän häm tarixi tamırları bulğan azçılıq ğaräp xristiannarına zolım qılu ğadäteneñ ber öleşe.

Şul uq waqıtta, qanunsız izraille urnaşuçılar Yordannıñ basıp alınğan Könbatış üzänlegendä fälästinle xristiannarnıñ cirlären tartıp alıp, ğailäne öysez qaldırdı. Bu xäl xalıqara tışqınunıñ citmäwe belän berläşkännän soñ fälästinle xristiannar sistematik räweştä yäşägän cirlärennän quılu häm demografik manipulyaśiyägä qarşı yalğız qala. Monnan kübräge dä bar.

Netan’yaxunıñ demografik plannarı

Netan’yaxunıñ säyäsätläre ğaräp xristiannarınıñ belä torıp çitläşterelüe borçuların arttırdı. Finans ministrı Bezalel Smotriç täq’dim itkän 2024nçe yılğı urnaşu planı Guş-Êśion blogındağı qanunsız toraq punktların Qudüs (Yerusalim) belän totaştıru häm Yordannıñ basıp alınğan Könbatış yarında qalğan berniçä xristian awılın da kertep Fälästin cirlären köçläp tartıp alunı küzallıy.   

Plan barı xristiannarnıñ cirlären tartıp alu belän genä qalmıy, ber ük waqıtta, älege cirleklärneñ dini häm mädäni yözen dä üzgärtä. Äytik, anda siräk oçqıy torğan xristian qal’gäläreneñ berse Äl-Makxrur üzänlegenä, urnaşularnıñ kiñäyüe näticäsendä, yuqqa çığu yanıy.

Netan’yaxunıñ älege säyäsätlärgä süz äytmäwe Fälästindäge xristiannarğa yanawçı tağın da kiñ mäcbüri küçenderü häm demografik injeneriyä strategiyäseneñ cinayät’ urtağı buluın kürsätä.

Bu borçu tudıruçı täräqqıyät’lärgä qaramastan, xalıqara cämäğat’çelek zur reakśiyä kürsätmäde. BMO İzrailneñ Fälästin cirlären basıp aluın ğayepläwçe qararlar çığardı, tik monı konkret sankśiyälär yäisä koordinaśiyälängän çaralar belän köçäytmäde. Bu kimçelek ğaräp xristiannarınıñ xoquqın bozunı däwam itü öçen mömkinlek tudıra häm dön’yaküläm cämäğat’çelekneñ keşe xoquqların bozu oçraqların xäl itüdäge ikele standartlarnı nığıta. Älege wäzğıyät’ qayçaq dön’ya liderlarınıñ iğ’tibarın cälep itä. Papa Franśisk 2024nçe yıl axırında Ğazzädäge xälne potenśial’ genośid bularaq bäyäläp anı tikşerergä çaqırdı. Tik krizisnı “potenśial’” dip ataw açı çınbarlıqnı qabul itmäwne añlata: ğaräp xristiannar, Xalıqara mäxkämäneñ Netan’yaxu häm başqa İzrail wäqalätlelären qulğa alu qararı da kürsätkänçä, keşelekkä qarşı cinayät’ kriteriylarına turı kilüçe sistemalı räweştä êzärlekläwlärgä duçar. 

Xristiannarğa qarata transmilli genośidnıñ kön tärtibe

Ğaräp xristiannarğa qarata êzärlekläw Ğazzä häm Yordannıñ basıp alınğan Könbatış yarı belän genä çiklänmi. Netan’yaxu Ğazzä genıośidınnan alda citkergän “ğaräp probleması”nıñ ber öleşe itep qaraluçı ğaräp xristiannarın yuq itü öçen uylanılğan ilne aşuçı strategiyä bar. Livanda İzrail xärbiläre 1 yıl buyı xristiannar küpläp yäşägän cirleklärne xaräbä xälenä kiterde häm bu utnı tuqtatır aldınnan bulğan 2 ayda arttı. Bäyrutnıñ könçığışı häm Livan tawınıñ tön’yağı İzrail bombalawlarında zur zıyan kürde. Livanlı xristiannarnıñ simvolları bulğan çirkäwlär cimerelep, cämäğat’çelekneñ mädäni häm dini strukturası tağın da tuzdırıldı. Xristian töbäklärenä qarata bu höcümnärneñ “Xizbulla”nı nişanğa alu şikelle xärbi maqsatlar belän bäyläneşle bulmawı iğ’tibarnı cälep itä.

İzraildä êçke êzärlekläwlär

Ğaräp xristiannarı oçraşqan awırlıqlar İzrail çikläre êçendä yäşäwçelärne dä üz êçenä ala. Qudüstäge “Rossing Center” äzerlägän 2024nçe yılğı xisapta kübese ğaräp tamırlı bulğan izraille xristiannarğa qarata êzärlekläwlär häm mileklärenä zıyan salu oçraqları terkälgän. Ul’tra-ortodoks sionist törkemnär, dini xezmätlärne özüne dä kertep, qurqıtu häm köç qullanu çaraları uzdıra. İzrail xökümäte älege mäs’älälärne çişügä bik az iğ’tibar itä. Netan’yaxu idaräse başqaruçılarğa qarşı çaralar kürmiçä mondıy tördäge ğamällärne xuplawın süzsezçä kürsätte. Bu bitaraflıq İzrail cämğıyätendä barı möselmannarnı ğına tügel, xristiannarnı da çitläşterüçe tağın da kiñ sionist östenlekne çağıldıra.

Ğaräp xristiannarınıñ sistemalı räweştä maqsat itep alınuı - yähüd bulmağan cämäğat’çeleklärne yäşägän cirlärennän quıp yäisä yuq itep, töbäktä yähüd östenlegen nığıtu strategiyäseneñ ber öleşe. Xalıqara cämäğat’çelekneñ äxlaqıy burıçı - İzrailne ğamälläre öçen cawapqa tartu. Diplomatik izolyaśiya, iq’tisadi sankśiyälär häm xärbi çikläwlär  - bu bozularnı kirtäläw häm ğadellekne täêmin itü öçen kiräkle çaralar. Qızğanıçqa, dön’yadan reakśiyälär citärlek tügel. Ğazzä, Yordannıñ basıp alınğan Könbatış üzänlege häm Livandağı ğaräp xristiannarnıñ xäzerge xäle - xoquqları häm mirasların saqlaw öçen berläşkän xalıqara tırışlıqnıñ kiräklegen assızıqlıy. Bu cämğıyät’lär barı suğış qına tügel, şul uq waqıtta, yuq itelülären maqsat itep quyuçı säyäsätlärneñ dä qorbanı. Ğaräp xristiannar ğasırlar buyı Yaqın Könçığışnıñ mädäni häm dini mozaikasınıñ ayırılğısız öleşe bula. Alarnı saqlaw ğadellek mäs’äläse genä tügel, töbäktä bergä yäşäwne kürsätüçe bay tarixınıñ dälile. Şundıy soraw tua - dön’ya bu awırlıqlarğa qarşı çığaçaqmı yäisä alğa taba da ğazapların kürmämeşkä salışaçaqmı?