İran İzraildä sośial’ yaqtan çitläşterelgän yähüdlärne niçek şımçı itep yalladı?
SÄYÄSÄT
3 min uqıu
İran İzraildä sośial’ yaqtan çitläşterelgän yähüdlärne niçek şımçı itep yalladı?Tähran İzrail cämğıyätendäge çitkä tibärelgän keşelärneñ sośial’ zäğıyf’leklärennän faydalanuçı ütken şımçılıq strategiyäsen ğamälgä aşırdı.
Tel'-Aviv
27 Shkurt 2025

İzrailneñ kübese yähüd bulğan yaqınça 30 watandaşınıñ İran öçen şımçılıq itüdä ğayeplänep qulğa alınuı Tährannıñ distälärçä yıl iñ külämle ütep kerü omtılışı bularaq bilgelängän strategiyäsen açıqladı. “Monda zur fenomen küzätelä”- dide “Şin Bet”nıñ êlekkege yuğarı däräcäle wäqalätlelärennän berse Şalom Ben Xanan. Ul İrannıñ däwlätkä qarşı êşlärgä kündergän yähüd watandaşlarnıñ şaqqatqıç küp buluına iğ’tibarnı cälep itte. Çığanaqlar belän ütkärelgän söyläşülär, mäxkämä terkäwläre häm räsmi belderülär êşkä alınğan şäxeslärneñ cämğıyät’tä çitkä tibärelgän keşelär - yaña migrantlar, armiyädän qaçuçılar häm censi cinayät’tä ğayeplänep xökem itelüçe buluın kürsätä.

Tährannıñ moña qadär êşmäkärlär häm êlekkege ministrlar şikelle yuğarı däräcäle figuralarnı üz êçenä aluçı şımçılıq operaśiyäse urınına bu yaña dulqın cämğıyät’tän çitkä tibärelgännärgä iğ’tibar itä.

Ütep kerü İzrailneñ 2023nçe yılnıñ 7nçe oktyabrennän birle Tährannıñ xärbi aktivların häm berlektäşläreneñ liderların maqsat itep alğan wäqalät suğışı çorında bula. Bu aldan planlaştırılğan üterülär arasında İsmail Xäniyyä, Yax’ya Sinvar häm Fatax Şärif şikelle “Xamas” liderları belän Xäsän Nasrullax, Fuad Şükr häm Xaşim Säfiêddin sıman yuğarı däräcäle “Xizbulla” figuralarına qarşı oyıştırılğannarı bar ide.

Çitkä tibärelgännärdän - şımçılıqqa

Poliśiyä häm İzrailneñ iminlek agentlığı “Şin Bet” belderülärenä qarağanda, kimendä 2 şöbhäle ilneñ ul’tra-pravoslav cämğıyätennän.

Oktyabr’ ayında Xayfada uzdırılğan qulğa alular älege model’nı açıq räweştä çağıldırdı. Bu berençe oçraq tügel ide.  

Saqlanu analitigı Xämzä Attar İrannıñ ike törle marginal törkem - Azärbaycannan kilgän yaña migrantlar häm ğaräp izraillelärne uñışlı räweştä êkspluataśiyäläweneñ ähämiyätenä iğ’tibarnı cälep itte. “Bu zur waqıyğa” dide ul häm İrannıñ İzrail cämäğat’çelegeneñ beraz tışında qalğan bu keşelärgä niçek ütep kerä aluın açıqladı. “İzrail keçkenä häm, ğomumän alğanda, berdäm cämğıyät’ buluı öçen çit illärneñ küzläw oyışmaları anı ütep kerä almaslıq dip isäpli”. Attar äytüençä, İrannıñ şaqtıy marginal törkemne “aktiv” xälgä kiterä aluı küzläwdä ähämiyätle alğa kiteşen kürsätä.   

 Śifrlı êşkä alu çeltäre

İran küzläw oyışmaları, noyabr’ ayında İzrail poliśiyäse çığarğan kisätülärgä qarağanda, sośial’ media platformaları yärdämendä potenśial’ xezmätkärlärne metodlı räweştä açıqlıy. Isul qayçaq şaqqatqıç däräcädä raslandı - ber izraille grajdanlığa cibärelgän häm “Reuters” kürep alğan messendj mäğ’lümatlar öçen 15 meñ dollar ışandıra.

İran, monnan tış, Kavkaz illärennän Kanada häm AQŞqa küçengän yähüdlärneñ çit ildäge çeltärlärenä yaqınlaştı. 2007nçe yılğa qadär êşlägän êlekkege izraille küzläw oyışması wäqalätlese äytüençä, dön’ya buylap çitkä tibärelgän yähüd cämğıyät’lären küz uñında totuçı kiñ strategiyä alıp barıla.

“Êşkä alınuçılarğa başta aqça tüläp zıyansız şikelle kürenüçe wazıyfalar birelä, şunnan soñ wäqalätlelär ayırım şäxeslär häm xärbi ob’yektlar turında konkret küzläw mäğ’lümatları sorıy başlıy”-di Attar. Operaśiyälär, ğadättä, şantaj yanawları belän bergä alıp barıla.

Bu äkrenläp êkskalaśiyä strategiyäse Viktorsson däğ’wasında kürenä. “Şin bet” häm poliśiyä tikşerüe anıñ başta Tel’-Avivnıñ Xayarkon parkında grafiti sibü, aqça urlaw, afişa êlü häm maşinağa ut törtü şikelle êşlär başqaruın, älege ğamälläre öçen 5 meñ dollardan kübräk aqça aluın açıqlıy. İminlek xezmätläre fikerençä, annarı planlaştırılğan üterülär häm qoral täêminatı sıman tağın da citdi operaśiyälärgä çirat citä. “Şin Bet”nıñ 21nçe oktyabr’däge belderüendä bu şımçılıq “İzrail däwläte belgän iñ citdi waqıyğalardan berse” dip bäyälänä. “Bu waqıyğa turında xalıqqa açıqtan-açıq belderü qararı İzrailneñ iminlek xezmätläreneñ potenśial’ sabotajçılarnıñ êläktereläçäkläre xäbären birü maqsatı belän êşlängän adımı ide”,-di Ben Xanan.  

“Xalıqnı kisätergä telisez. Şul uq waqıtta doşman belän xezmättäşlek itärgä uylawçı yäisä planlaştıruçı keşelärgä ürnäk kürsätergä telisez”.

İzrail töp doşmanı belän alıp baruçı külägä suğışında yıllar buyı zur küzläw uñışlarına ireşte häm moña yuğarı däräcäle atom-töş ğalimen üterüläre turındağı süzlär dä kerä.

Qulğa alulardan soñ mediada çıqqan ber açıqlawda İrannıñ BMO missiyäse izraillelärne êşkä alırğa teläwe yäisä telämäwen raslamadı. Monın yalğan buluın da äytmäde. İran küzläw xezmätläreneñ mondıy êşçänleklärdä, şöbhäne kimetü öçen, iranlı häm möselman bulmağan şäxeslärgä iğ’tibar yünältäçäge belderelde.

TRT Global'ka küzät, fikr şärik it!
Contact us