Waszyngton, DC — W zeszłym miesiącu rolnik z północno-zachodniej prowincji Battambang w Kambodży wjechał ciężarówką załadowaną maniokiem na minę lądową na swojej farmie. Zginął w ułamku sekundy w wyniku eksplozji, spowodowanej przez minę przeciwpancerna umieszczona w ziemi - według oficjalnych wiadomości.
Jego śmierć nastąpiła zaledwie kilka dni po tym, jak dwóch doświadonych saperów zginęło podczas próby usunięcia min z pola ryżowego w północno-zachodniej prowincji Oddar Meanchey — w obszarze intensywnych walk między powstańcami Czerwonych Khmerów a rządem w latach 80.
Wymienione wyżej osoby są wśród tysięcy ofiar, które co roku giną lub zostają ranne w wyniku wybuchów min przeciwpiechotnych lub przeciw pojazdowych. Ma to miejsce w około 70 krajach i na terytoriach, gdzie wciąż znajduje się 110 milionów aktywnych min lądowych, stanowiących zagrożenie dla życia ludzkiego.
Jednakże, od czasu gdy administracja Donalda Trumpa zawiesiła programy rozminowywania na całym świecie na okres 90 dni. Wiele globalnych organizacji non-profit działających w strefach konfliktów lub na terenach powojennych zadaje sobie pytanie — jak prowadzić kosztowne operacje rozminowywania, od farm w Kambodży, gór Afganistanu po gęste lasy Demokratycznej Republiki Konga i plantacje kawy w Kolumbii, bez kluczowego finansowania ze strony USA.
„To nagłe wstrzymanie zagraża pracy ratującej życie w krajach silnie zanieczyszczonych, takich jak Ukraina, Irak, Laos i inne,” powiedział rzecznik Międzynarodowej Kampanii na rzecz Zakazu Min Przeciwpiechotnych – Koalicji na rzecz Kasetowej Amunicji (ICBL-CMC) w rozmowie z TRT World. „Wpływ będzie poważny i natychmiastowy.”
ICBL-CMC to globalna sieć organizacji społeczeństwa obywatelskiego, która działa na rzecz eliminacji broni niehumanitarnej.
Stany Zjednoczone, od czasów II wojny światowej bombardowały dziesiątki krajów, są również liderem w globalnych wysiłkach na rzecz rozminowywania. Na przykład w latach 2019–2023 wsparcie USA wyniosło 1,2 miliarda dolarów, co stanowiło 37 procent całego międzynarodowego finansowania w tym pięcioletnim okresie. W samym 2023 roku USA przekazały 309,8 miliona dolarów, co stanowiło 39 procent całego międzynarodowego wsparcia.
Obecnie USA finansują działania w ponad 30 krajach, w których znajdowane są miny i inne pozostałości wojenne (ERW). Wsparcie obejmujące m.in. oczyszczanie terenów, edukację na temat ryzyka związanego z materiałami wybuchowymi, niszczenie zapasów oraz pomoc dla ofiar.
W 2023 roku kraje finansowane przez USA to m.in.: Afganistan, Angola, Armenia, Azerbejdżan, Bośnia i Hercegowina, Kambodża, Kolumbia, Chorwacja, Demokratyczna Republika Konga, Irak, Jordania, Kosowo, Laos, Liban, Libia, Wyspy Marshalla, Mjanma, Palau, Palestyna, Rwanda, Serbia, Wyspy Salomona, Somalia, Sudan Południowy, Sri Lanka, Syria, Tadżykistan, Tajlandia, Ukraina, Wietnam, Jemen i Zimbabwe.
USA są największym fundatorem działań w Kambodży, Laosie i Wietnamie . W tych krajach Azji Południowo-Wschodniej trwają wysiłki mające na celu usunięcie niewybuchów, w tym amunicji kasetowej, zrzuconej przez siły amerykańskie podczas wojny w Wietnamie ponad 50 lat temu. W latach 1964–1973, USA zrzuciły na Laos ponad 2 miliony ton bomb, co uczyniło go najbardziej bombardowanym krajem w historii w przeliczeniu na mieszkańca.
USA są również największym fundatorem w kilku innych krajach, które pilnie potrzebują kontynuacji działań związanych z rozminowywaniem, takich jak Ukraina, Irak i Syria.
„Wszystkie te kraje odczują skutki. Programy całkowicie zależne od finansowania USA oznaczają, że miny i ERW nie będą usuwane, wypadki będą bardziej prawdopodobne, a osoby mieszkające na zanieczyszczonych terenach nie otrzymają informacji potrzebnych do zachowania bezpieczeństwa,” powiedział rzecznik ICBL-CMC w rozmowie z TRT World.
Ucieczka ekspertów ds. rozminowywania
ICBL-CMC zauważyło, że program pomocy ofiarom, który zapewnia niezbędne protezy i inne elementy potrzebne do utrzymania zdrowia i dobrostanu ocalałych po wybuchu min i ERW, również zostanie wstrzymany w wyniku zamrożenia międzynarodowej pomocy USA.
„Nawet programy częściowo finansowane przez USA doświadczą znacznych zakłóceń, ponieważ niektóre działania lub kluczowy personel będą musiały zostać wstrzymane. Decyzja USA wyraźnie wpłynie negatywnie na wielu krajowych pracowników organizacji zajmujących się rozminowywaniem, którzy niestrudzenie pracują nad oczyszczaniem terenów,” dodał rzecznik ICBL-CMC.
ICBL-CMC ostrzegło, że decyzja USA może oznaczać koniec dla saperów i innych pracowników.
„W wielu przypadkach zostaną oni ,,odsunięci” od pracy bez wynagrodzenia i z niepewnością co do tego, kiedy i czy w ogóle będą mogli wrócić do pracy. Jeśli podejmą inne stanowiska przed wznowieniem pomocy, ich wiedza i niezliczone godziny szkolenia zostaną utracone.”
Legacies of War, amerykańska organizacja edukacyjna i doradcza zajmująca się skutkami wojen amerykańskich w Kambodży, Laosie i Wietnamie, wyraziła zdumienie decyzją Trumpa o zamrożeniu pomocy zagranicznej, mówiąc TRT World, że programy finansowane przez USA w samym 2022 roku oczyściły ponad 43 000 akrów ziemi i zapewniły opiekę medyczną oraz rehabilitacyjną ponad 53 000 ocalałm po wybuchu miny lub pozostałości wojennych.
„Przy średnio 15 ofiarach dziennie na całym świecie z powodu pozostałości wojennych – z czego około połowa to dzieci – te działania oczyszczające są kluczowe dla ratowania życia” - powiedziała Sera Koulabdara, dyrektor generalna grupy, dodając: „Ta krótkowzroczna decyzja będzie miała tragiczne konsekwencje dla najbardziej narażonych społeczności na świecie.”
Koulabdara, która miała sześć lat, gdy uciekła z rodziną z Laosu do USA, przytoczyła niedawny przypadek z tego kraju Azji Południowo-Wschodniej, gdzie 36-letni mężczyzna zginął w wyniku eksplozji 50-letniego niewybuchu podczas gotowania.
W związku z tym, że około 10% gruntów w Laosie zostało skażonych niewybuchami i niewypałami (UXO), ryzyko wypadków jest wysokie.
„Laos odnotowuje średnio od 30 do 60 wypadków rocznie. Wstrzymanie prac może oznaczać wyższe wskaźniki wypadków, a w przypadku ich wystąpienia pomoc nie będzie mogła być udzielona z powodu braku finansowania,” dodała.
Przywołując inny przykład, młodej kobiety, która potrzebowała wizyty kontrolnej u lekarza w związku z urazem nogi po wybuchu bomby : „Nasz partner nie był w stanie jej pomóc. Inni mogą nie mieć środków na opłacenie pracowników, co więcej ryzykują konieczność ponownego zatrudnienia i przeszkolenia w nadziei, że zamrożenie zostanie zniesione.”
Dorastając w Laosie, Koulabdara była świadkiem, jak jej ojciec, dr Sith Koulabdara, operował niezliczone ofiary wypadków wywołanych amunicją kasetową, w tym małą dziewczynkę, która uczęszczała do tej samej szkoły, co ona. Ukształtowało to jej pasję do oczyszczania świata z min.
Powiedziała, że Legacies of War wysyła listy i organizuje spotkania z administracją USA, Kongresem, Departamentem Stanu oraz ambasadorami USA w Laosie, Kambodży i Wietnamie w sprawie zamrożenia finansowania.
„Wezwaliśmy ich do podjęcia szybkich działań i cofnięcia tej decyzji,” powiedziała, dodając: „Pilnie potrzebne jest zwolnienie z zamrożenia lub szybka pozytywna ocena programów rozminowywania i pomocy ofiarom, aby profesjonaliści mogli wrócić do swojej jakże istotnej pracy ratującej życie.”
