Santorini zdaje się płacić wysoką cenę za swoje piękno. Jego spektakularne klify i białe wioski wciąż pozostają niepewnie osadzone na niestabilnym gruncie.

Wyspa została objęta stanem wyjątkowym po tym, jak w środowy wieczór doszło do trzęsienia ziemi o magnitudzie 5,2 – najsilniejszego w serii wstrząsów. Wstrząsy rozpoczęły się pod koniec stycznia.

W ciągu ostatniego tygodnia w regionie zarejestrowano tysiące niemal nieustających wstrząsów o głębokości od 5 do 25 km, jak wynika z wstępnego raportu tureckiej agencji zarządzania kryzysowego (AFAD) oraz Generalnej Dyrekcji Badań i Eksploracji Minerałów (MTA).

Santorini leży na aktywnym łuku wulkanicznym w południowej części Morza Egejskiego, w regionie znanym z aktywności sejsmicznej.

Wstrząsy sejsmiczne na wyspie, są płytkie i ograniczone do płyty egejskiej, nie wykazują głębszej aktywności sejsmicznej. Sugeruje to więc, że naprężenia tektoniczne koncentrują się w górnej części płyty.

„Prądy pływowe, występujące na południowym Morzu Egejskim, afrykańskie prądy pływowe, które obecnie przemieszczają się pod prądami anatolijskimi wzdłuż łuku Egejsko-Cypryjskiego,” mówi dr Naci Gorur, turecki sejsmolog, w rozmowie z TRT World.

Trzęsienia ziemi koncentrują się w szczególności w pobliżu wyspy Amorgos, w pasie sejsmicznym rozciągającym się od Aten do Bodrum, obejmującym wulkaniczne wyspy takie jak Milos, Santorini i Nisyros. Strefa subdukcji egejskiej, gdzie płyta afrykańska zanurza się pod płytę egejską, przebiega na południe od tego łuku.

„Te trzęsienia ziemi są spowodowane małymi pęknięciami pod morzem. Oczywiście każde pęknięcie powoduje pewną utratę energii. Ale nie pomaga to zmniejszyć energii cieplnej wywołanej przez te trzęsienia,” wyjaśnia Gorur.

Czy jednak te mniejsze wstrząsy pomagają zmniejszyć ciśnienie, zapobiegając większemu i bardziej niszczycielskiemu trzęsieniu ziemi? Gorur jest sceptyczny.

„Wpływ jest niewielki. Utrata energii nie zmniejsza energii wywołanej przez nasze rzeczywiste wydarzenia. Nie czyni ich nieskutecznymi,” mówi.

Sejsmolog dodał, że jeśli doszłoby do większego trzęsienia ziemi, jego skutki dla Turcji nie byłyby znaczące.

„Nie sądzimy, że Turcja zostanie tym dotknięta,” mówi. Jednak aktywność wulkaniczna to inna sprawa.

„Jeśli rozwój prądów pływowych oraz aktywności wulkanicznej skieruje się w stronę Turcji, lub jeśli przekształci się w erupcję wulkaniczną, popiół i lawa, które wypłyną z morza, będą miały wpływ na Turcję,” mówi.

Gorur ostrzega, że tsunami mogą uderzyć w wybrzeże Turcji i spowodować szkody, ale „do pewnego stopnia.”

„Te wstrząsy obecnie działają w formie burzy sejsmicznej,” mówi. „Chociaż są głównie tektoniczne, mogą mieć również skutki wulkaniczne.”

Wulkan czy nie?

Aktywność sejsmiczna w regionie o długiej historii erupcji wulkanicznych budzi obawy o potencjalne przebudzenie wulkanów Santorini i o to, czy obecne wstrząsy wywołają aktywność magmy.

Grecja jest najbardziej narażonym na trzęsienia ziemi krajem w Europie. Santorini jest domem dla dwóch wulkanów: podziemnego Nea Kameni, znajdującego się w kalderze Santorini, oraz Kolumbo, który leży pod wodą około 8 km na północny na wschód od wyspy.

Wstępny raport tureckiej agencji AFAD oraz Generalnej Dyrekcji Badań i Eksploracji Minerałów (MTA) podkreśla złożony związek między aktywnością tektoniczną a wulkaniczną.

Raport zauważa: „Podczas gdy mogą wystąpić ruchy sejsmiczne rozwijające się w komorze magmowej, wulkanizm może być również wynikiem ruchów tektonicznych.”

Gorur zgadza się z raportem AFAD, w kwestii że płyty są głównie wynikiem ruchów tektonicznych, „ale mogą mieć również skutki wulkaniczne.”

Jednak historia sugeruje, że trzęsienia ziemi niekoniecznie prowadzą do erupcji. Raport przedstawia, że aktywność sejsmiczna o podobnej intensywności, jaką zarejestrowano w tym samym regionie w ciągu 14 miesięcy między 2011 a 2012 rokiem, nie doprowadziła do żadnej aktywności wulkanicznej.

Niektórzy eksperci uważają, że w komorach magmowych znajdujących się głęboko w wulkanie jest zbyt mało magmy, aby doszło do erupcji.

Ostatnia duża erupcja wulkanu Santorini, znana jako erupcja minojska, była destrukcyjna. Miała ona miejsce około 3 500 lat temu, w 1600 roku p.n.e. Niektórzy historycy wiążą ją z upadkiem cywilizacji minojskiej na Krecie. Ostatnia erupcja, w 1950 roku, nie była tak katastrofalna.

Raport AFAD stwierdza, że aktywność wulkaniczna zależy od różnych cech geologicznych, „takich jak rodzaj i intensywność erupcji, interakcja magmy z wodą i tym podobne.”

Prawdopodobieństwo kolejnej dużej erupcji w najbliższym czasie pozostaje niejasne.

Według Efthymiosa Lekkasa, greckiego sejsmologa i przewodniczącego komitetu naukowego monitorującego łuk wulkaniczny Morza Egejskiego: „Przed nami bardzo długi czas, zanim staniemy w obliczu dużej eksplozji.”