تورکیه پس از رویارویی با محدودیت‌های متحدین خود، تکنالوژی‌های بومی را توسعه داده و حالا یک پیشتاز جهانی در سکتور پهپاد است.

بازار جهانی طیاره‌های بدون سرنشین نظامی در حال تغییر چشمگیر است. به اساس یک گزارش اخیر که توسط مرکز امنیت جدید امریکایی (CNAS) مستقر در ایالات متحده منتشر شده است، تورکیه به عنوان کشوری با بزرگترین سهم در عرضه جهانی پهپادهای مسلح و طیاره‌های بدون سرنشین در صدر قرار گرفت.

این افزایش یک عصر جدید را در تکثیر جهانی پهپادها آغاز کرده است که رهبران سابق مانند ایالات متحده و اسرائیل را پشت سر گذاشته است.

یک گزارش CNAS که در اوایل این ماه به نشر رسید، نشان داد که از سال 2018، تورکیه، چین و ایالات متحده در مجموع 69 پهپاد مسلح را به 40 کشور مختلف فروخته‌اند.

در حالی که ۶۵ فیصد این فروشات متعلق به تورکیه بود، چین ۲۶ فیصد سهم داشت و سهم امریکا فقط ۸ فیصد باقی مانده است.

دلایل پیشتازی تورکیه

به گفته کارشناسان، پیشتازی تورکیه در بازار پهپاد به دلیل اهمیتی است که آنکارا به صنعت دفاعی داخلی خود قایل است.

دکتر مرات اصلان، عضو هیئت علمی دیپارتمنت علوم سیاسی پوهنتون حسن کالیونجو می‌گوید: موفقیت تورکیه در توسعه پهپادهای پیشرفته به ویژه در دوره‌های بحرانی که متحدین سنتی مانند ایالات متحده و اسرائیل انتقال تکنالوژی را محدود یا فروش را رد می‌کنند، نتیجه مستقیم تلاش‌های سکتور دفاعی برای غلبه بر موانع دسترسی به تکنالوژی خارجی است."

اصلان بیان می‌کند که زمانیکه پهپادها برای اولین بار ظاهر شدند، سیستم‌هایی ساده بودند که معمولاً برای ماموریت‌های شناسایی، نظارت و حمایت از آتش استفاده می‌شدند.

او می افزاید: اما با گذشت زمان، پهپادها به پلت فرم‌های پیشرفته‌ای تکامل یافته‌اند که قادر به حمل انواع محموله‌ها بوده و نقش خود را در جنگ مدرن به طور قابل توجهی گسترش می‌دهند.

نقش صنعت دفاعی

پیشتازی تورکیه در بازار جهانی پهپاد بر اساس موفقیت شرکت‌های دفاعی مانند بایکار، راکت‌سان و آسل‌سان است.

پهپاد بایراکتار TB2 بایکار مخصوصاً در جنگ قره باغ بین آذربایجان و ارمنستان استفاده شد و به محصولی تبدیل شد که نماد موفقیت کشور در تکنالوژی پهپاد است.

علاوه بر پهپاد بایراکتار TB2، پهپاد آکینجی که توسط شرکت بایکار توسعه یافته به عنوان یک وسیله نقلیه پیشرفته تر با قابلیت‌های ارتفاع بالا برجسته است و وضعیت تورکیه را به عنوان یک تولید کننده پهپاد تکنالوژی بالا بیشتر تقویت می‌کند.

یک راه چالش برانگیز

صعود تورکیه به قله آسان نبود. این کشور در ابتدا با مشکلاتی در تهیه اجزاء مواجه شد و تصمیم گرفت که سیستم‌های خود را تولید کند.

اصلان بیان می‌کند که تورکیه در پروسه توسعه پهپاد با موانع مهمی روبرو شده است.

زمانیکه تورکیه می‌خواست در دهه 1990 پهپاد هرون ساخت اسرائیل را خریداری کند، محدودیت‌های عملیاتی وجود داشت. او میگوید، بطور مثال، قرار بود که سیستم‌ها توسط پرسونل اسرائیلی به عوض اپراتورهای ترکی اداره شوند.

این وابستگی و تاخیر در دریافت اطلاعات در زمان واقعی از پهپادهای خارجی تورکیه را وادار به راه اندازی برنامه تولید پهپاد خود کرده است.

بازیگران مهم در سکتور دفاعی مانند راکت‌سان و آسل‌سان همچنان در ظهور تورکیه در این پروسه کمک کردند. درحالیکه راکت‌سان در سیستم‌های موشکی و ادغام اسلحه برای پهپادها تخصص دارد، آسل‌سان روی سیستم های پیشرفته هوایی، ارتباطات و جنگ الکترونیکی کار می‌کند که قابلیت‌های پهپادها را افزایش می‌دهد.

شش کشور برای اولین بار در سال 2022 وارد بازار پهپاد شدند که همه آنها مدل بایراکتار TB2 بایکار را ترجیح دادند. این امر تسلط تورکیه را در بازار جهانی تحکیم بخشید.

موفقیت با اتکا به قدرت خود

یک قدم مهم در تولید پهپاد تورکیه توسعه تخنیک داخلی و ظرفیت تولید بود.

اصلان تذکر میدهد که تورکیه برای غلبه بر مشکلات مهم، اجزای مورد نیاز را تنوع بخشیده یا شروع به تولید قطعات به صورت محلی کرده است.

او می‌گوید: با وجود روبرو شدن با تحریم‌ها در بخش‌های کلیدی، تورکیه توانسته است یک اثر تصاعدی را در تولید ایجاد کند. این امر مخصوصاً بعد از اینکه فهمیده شد که وابستگی به سیستم‌های خارجی نمی‌تواند امنیت ملی را تضمین کند،  شتاب گرفت.

توسعه پهپادها با طراحی و قابلیت‌های منحصر به فرد مانند عنقا، نقطه عطفی بزرگ در صنعت دفاعی تورکیه بود.

صادرات پهپادهای تورکیه به طور چشمگیری افزایش یافت و چین را در سال 2021 پشت سر گذاشت. بایکار از اوایل دهه 2000 حدود 83 فیصد تولیدات خود را صادر کرده و در سال 2022 در صادرات به ارزش 1.8 میلیارد دالر دست یافته است.

گزارش CNAS تاکید میکند که تسلط ایالات متحده و اسرائیل در بازار پهپادها "مدت زیادی است که به پایان رسیده" و بدیل‌های مقرون به صرفه تر از تورکیه، چین و ایران بازار را در دست گرفته‌اند.

این روند انتقال جهانی پهپادهای مسلح را به طور قابل توجهی افزایش داده و تورکیه را در صف اول قرار داده است.

ظهور تورکیه برای تبدیل شدن به یک کشور پیشتاز در تولید پهپاد نظامی، که توسط شرکت‌هایی مانند بایکار، راکت‌‍سان و آسل‌سان رهبری می‌شود، انعکاس تغییرات گسترده تر در تعادل جهانی قدرت نظامی است. پهپادهای مقرون به صرفه و تکنالوژی بالا مانند بایراکتار TB2 و آکینجی، جنگ مدرن را تغییر داده و تورکیه را به یک بازیگر مرکزی در این سکتور مهم دفاعی تبدیل می‌کنند.

اصلان از پوهنتون حسن کالیونجو تاکید می‌کند که تولید یک پهپاد مسلح تنها عبارت از پلت فرم نیست، بلکه مهمات و سیستم های کنترول استفاده شده در پلت فرم نیز مهم است.

راکت‌سان با توسعه مهمات پیشرفته نقش مهمی را بازی کرد. آسل‌سان حمایت الکتریک و الکترونیکی را فراهم ساخت و هاول‌سان سافتویر لازم را توسعه داد.