ابتدا با نکات اساسی شروع کنیم. چرا زمین لرزه می شود؟ اگرچه لایه‌های زیرین زمین به نظر محکم می آیند، در واقع پایدار نیستند. پوسته زمین همچون یک پازل عظیم است که از صفحات تکتونیکی بزرگ و کوچک تشکیل شده و بر روی لایه‌ای از سنگ مذاب به نام مانی، که در آن جریان های همرفتی وجود دارد، شناور است. به دلیل جریان های همرفتی در لایه مانی، صفحات تکتونیکی شروع به حرکت می کنند، به یکدیگر اصطکاک می‌زنند یا از کنار یکدیگر عبور می کنند. این حرکت ناگهانی انرژی تولید می کند و باعث لرزش زمین می‌شود.
زلزله‌ها هر روز هزاران بار رخ می دهند، اما بیشتر آن ها به اندازه‌ای کوچک هستند که توسط دستگاه‌های لرزه نگاری شناسایی می شوند . شدت زلزله ها بر اساس مقیاس ریشتر از ۱ تا ۱۰ اندازه گیری می شود. حتی در سطح ۵ ساختمان ها ممکن است آسیب ببینند. زلزله های با مقیاس بالاتر از این، امنیت تمام مناطق را به شدت تحت تأثیر قرار می دهند.
"زلزله‌های مگا" زلزله هایی هستند که قدرت آن ها ۸.۰ و بیشتر است. این به این معنی است که لرزش آنقدر شدید و متمرکز است که می تواند یک منطقه را به طور کامل تغییر دهد. ممکن است به سونامی، رانش زمین و حتی آتش سوزی منجر شود.
اندازه زلزله همچنین مقدار انرژی آزاد شده را مشخص می کند. برای مقایسه، زلزله‌ای با قدرت ۷.۰ تقریبا معادل ۵۰۰,۰۰۰ تن تی ان تی انرژی آزاد می کند. به عنوان مثال، بمب هسته‌ای که در جنگ جهانی دوم بر هیروشیما انداخته شد، تنها ۱۵,۰۰۰ تن تی ان تی انرژی آزاد کرد. بنابراین یک زلزله با قدرت ۷.۰ معادل انفجار ۳۰ بمب هسته‌ای است. و یک زلزله با قدرت ۸.۰ حدود ۱۰۰۰ برابر بیشتر از زلزله‌های با قدرت ۷.۰ انرژی آزاد می‌کند. این نشان دهنده مقدار بسیار زیادی انرژی در یک واقعه واحد است! و برخی مناطق مانند جاپان به این وضعیت عادت کرده اند.
جاپان یکی از فعال ترین کشور ها در زمینه زلزله است. برای جاپانی ها زلزله ها بخشی از زندگی هستند. بیشتر زلزله های جاپان آنقدر کوچک هستند که هیچ‌کس متوجه نمی شود، اما زلزله‌های مهمی که می توانند ضرر وارد کند، گاهی اوقات رخ می‌دهند. در واقع، گودال نانکای در جنوب جزیره اصلی جاپان، منطقه‌ای است که در آن بزرگترین زلزله های تاریخ این کشور رخ داده است. این گودال یک گسل زیر دریا است که از شیزوکا تا جنوبی ترین بخش جزیره کیوشو امتداد دارد. این نقطه محل برخورد صفحه قاره‌ای یورواسیا، که جاپان بر روی آن قرار دارد، با صفحه اقیانوسی به نام صفحه دریای فیلیپین است. وقتی که صفحه اقیانوسی زیر صفحه قاره‌ای فرو می رود، لبه صفحه قاره‌ای را هم به پایین می کشد و باعث ایجاد تنش می شود. در نهایت، آن صفحه قاره‌ای که به پایین کشیده شده است به مرز خمیدگی می‌رسد و ناگهان به سمت بالا پرتاب می شود که باعث وقوع زلزله می‌شود.
این زلزله ها به عنوان زلزله های مگا-ترست نانکای شناخته می شوند و همیشه بسیار بزرگ هستند. در برخی مواقع، این زلزله های مگا به صورت متوالی رخ می دهند - یعنی بلافاصله پس از یک زلزله بزرگ، یک زلزله دیگر می آید و فرصتی برای بهبود باقی نمی گذارد. به عنوان مثال، معروف ترین نمونه آن زلزله‌ای است که در سال ۱۷۰۷ رخ داد و موجب انفجار کوه فوجی شد. در حال حاضر، دولت جاپان هشدارهایی برای زلزله های مگا بعدی در این منطقه صادر کرده است.
آژانس هواشناسی جاپان در سال ۲۰۲۴، به عنوان بخشی از دستورالعمل‌های جدیدی که پس از زلزله و سونامی ویرانگر ۲۰۱۱ توسعه یافته، این هشدار را صادر کرد - حادثه‌ای که منجر به مرگ حدود ۱۸,۵۰۰ نفر و فاجعه هسته‌ای در فوکوشیما شد. براساس این آژانس، زلزله‌های آینده در گودال نانکای ممکن است باعث سونامی‌های قوی در سواحل جنوبی جاپان شوند. بنابراین این هشدار به شدت مورد توجه قرار گرفته است.
اما لازم به ذکر است که این هشدار به معنای وقوع زلزله در آینده نزدیک نیست. این فقط نشان می دهد که احتمال وقوع زلزله بیشتر از حد معمول است. کارشناسان پیش بینی می کنند که احتمال وقوع زلزله‌ای با قدرت ۸.۰ یا بیشتر در ۳۰ سال آینده ۷۰ درصد است. و اگر بدترین سناریو رخ دهد، ممکن است ۳۰۰,۰۰۰ نفر کشته شوند و زیرساخت های حیاتی مانند بزرگراه‌ها، بنادر و شبکه های برق کاملاً آسیب ببینند.
پس مردم چگونه باید پاسخ دهند؟ جاپان به مردم مناطق زلزله خیز یاد آوری می کند که اقداماتی ساده اما مهم برای آمادگی انجام دهند. این اقدامات شامل ثابت کردن موبل و فرنیچر سنگین، آماده کردن کیت اضطراری (غذا، آب، چراغ قوه) و آشنایی با مسیرهای تخلیه نزدیک است. دانشمندان جاپانی نیز به طور مداوم برای کاهش خطرات زلزله های مگا کار می کنند. این شامل توسعه سیستم های هشدار زودهنگام، تقویت زیرساخت ها و انجام تحقیقات بیشتر در مورد فعالیت‌های لرزه ای است.
برای مثال، سیستم "هشدار زودهنگام زلزله" جاپان با استفاده از شبکه‌ای از حسگرها که لرزش ها را شناسایی می کند، به نجات جان ها کمک می کند و چند ثانیه یا حتی چند دقیقه قبل از وقوع زلزله، وقت بیشتری برای واکنش به مردم می دهد.
جاپان همچنین ساختمان ها و زیرساخت هایی مقاوم در برابر زلزله و سونامی می‌سازد، ساختمان های قدیمی را تقویت می کند و ساختمان های جدید را با تکنالوژی لرزه‌ای پیشرفته می سازد. هدف از این اقدامات، کم کردن آسیب ها و حفظ امنیت مردم تا حد ممکن است.
اگرچه زلزله های مگا یک احتمال ترسناک هستند، اما اقدامات پیشگیرانه جاپان امیدبخش است. علم پشت زلزله ها به ما نشان می دهد که آن ها چقدر غیرقابل پیش بینی و ویرانگر هستند، اما مهم است که وحشت نکنیم و آماده باشیم - و این را می توانیم با اطلاعات و آمادگی انجام دهیم.
