Набргу по падот на Башар ал Асад, многу безбедносни експерти побрзаа да го отпишат военото присуство на Русија во Сирија. Судбината на воздухопловната база Хмејмим и поморскиот објект Тартус - единствените воени постројки на Русија надвор од поранешниот СССР - се чинеше поврзана со судбината на соборениот режим. Сателитските снимки покажаа дека рускиот воен персонал набрзина пакува опрема во Хмејмим, правејќи го целосниот крај на присуството на Русија во Сирија да изгледа сигурен.

Колапсот ја зафати Москванеподготвена, предизвикувајќи брза промена на наративната страна во руските медиуми и официјалните одговори. 

Вечерните вести на 9 декември емитувани на рускиот Канал 1 го дадоа тонот: „Иако брзата промена на власта беше изненадување, она што е навистина зачудувачки е целосната парализа на волјата што ја покажаа сириското раководство и војската“. 

Самиот претседател Владимир Путин го засили овој наратив за време на неговото годишно обраќање Директна линија, истакнувајќи дека „Алепо падна на само 350 милитанти, додека 30.000 владини војници и проирански единици се повлекоа без борба“.

Сепак, Путин брзо ги отфрли сугестиите за руски пораз. Тој тврди дека Москва „во суштина ги постигнала своите цели“ во Сирија, спречувајќи воспоставување „исламски калифат“ и спречувајќи ги терористите да ја преземат власта. 

Значајно, тој нагласи дека новото раководство во Дамаск не треба да биде означено како терористичко - внимателно дипломатско позиционирање што ќе се покаже како клучно во следните преговори.

На 20 декември, се дозна дека генерал полковник Николај Јуриев се повлече од функцијата шеф на одделот за воено контраразузнавање на ФСБ. Во интервју за ТАСС во 2018 година, Јуриев ја опиша основната мисија на неговата единица во Сирија како обезбедување на безбедноста на базите на руските воздушни сили. Јуриев замина поради зголемената неизвесност за военото присуство на Русија во регионот.

Во меѓувреме, турскиот министер за одбрана Јашар Ѓулер истакна дека не гледа знаци за целосно руско повлекување. Според него, Русија ги консолидира своите воени средства од различни делови на земјата во две бази - воздухопловната база Хмејмим во Латакија и поморскиот објект во Тартус.

Додека Москва евакуираше дел од дипломатскиот персонал и руските дипломати приватно разговараа за можноста за целосно воено повлекување, базите со кои управува Москва остануваат точка на потпора - не само за Русија, туку и за новото сириско раководство кое го собори долгогодишниот сојузник на Москва, режимот на Асад.

Самиот Асад, наводно, побегнал преку Хмејмим со руска помош на 8 декември, откако се урнале последните воени позиции на неговиот режим.

Сега од зад сцената се појавува сложена слика. Според Економист, во тек се интензивни преговори меѓу Русија и Хајат Тахрир ал Шам (ХТС), која стана главна сила во новата Сирија. Изненадувачки, ХТС покажува извонредна флексибилност во однос на континуираното руско воено присуство.

„Нема црвени линии: ова се заснова на интереси, а не на идеологија“, цитира Економист извор од ХТС запознаен со преговорите. Групата не ја отфрли можноста за одржување на руските бази и е подготвена да го почитува рускиот 49-годишен закуп на пристаништето Тартус, потпишан во 2017 година.

Овој пресврт на настаните може да изгледа парадоксален, со оглед на долгогодишната поддршка на Русија за Асад. 

Меѓутоа, поблиското испитување открива основна логика. 

Новите власти во Сирија се соочуваат со сложена загатка. Ним им треба меѓународно признавање, при што изолацијата на Талибанците во Авганистан служи како предупредувачка приказна за ХТС. 

Одржувањето на руските бази би можело да стане договор за дипломатско признавање од Москва, особено затоа што западните нации остануваат претпазливи за влада каде што ХТС - со оглед на нејзините минати врски со Ал Каеда - игра водечка улога.

Продолжените активности на Израел претставуваат уште еден фактор. Неодамнешните израелски напади врз сириските складишта за оружје - не како одговор на нападите на ХТС, туку наводно за да се спречат потенцијални закани за израелската територија - иако е разбирливо, може да ја поттикнат ХТС да ѝ дозволи на Русија да ги задржи своите бази во замена за заштита од израелски напади.

Присуството на терористички формации во североисточна Сирија додава друга димензија. Доколку САД ја зголемат поддршката за терористите на ПКК/ЈПГ, ХТС може да го смета руското воено присуство како корисна противтежа на американското влијание во регионот.

Русија понуди хуманитарна помош во замена за континуиран пристап до базите, но новите власти бараат посеопфатни дипломатски и економски врски за да се стави крај на нивната изолација. Имено, Украина, и покрај тоа што е во војна со Русија, веќе и понуди на Сирија резерви пченица.

„Во овој момент сме на првиот чекор од преговорите. Луѓето напорно се обидуваат да го запрат крвопролевањето; тие би сакале да изградат нов живот. Принудени сме да ги поправиме односите. Земјата е мртва. Луѓето се многу сиромашни“, објаснува претставник на ХТС за Економист.

Во меѓувреме, некои министри на ЕУ инсистираат Русите да бидат истиснати од Сирија. Високиот претставник на ЕУ за надворешни работи Каја Калас изјави дека ова прашање ќе биде покренато во разговорите со новото раководство на Сирија. Сепак, реалноста може да се покаже посложена отколку што очекуваат европските дипломати.

За Русија, одржувањето на базите во Сирија има стратешко значење. Базата Хмејмим игра клучна улога во поддршката на руското присуство во Африка, додека поморскиот објект Тартус обезбедува присуство на Медитеранот, особено важно со оглед на ограничениот пристап низ Црното Море поради ограничувањата на Конвенцијата од Монтре за минување на воените бродови.

Така, и покрај широко распространетите антируски чувства меѓу изморените од војна Сиријците, новите власти изгледаат подготвени за прагматичен пристап. 

ХТС се обидува да балансира различни надворешни влијанија без целосно усогласување со ниту една моќ. Во оваа сложена игра, руските бази може да се покажат како вреден чип за пазарење во преговорите за иднината на земјата.

Иако крајот на руското влијание во регионот првично се чинеше недвосмислено, мрежата на интереси што се појавува повторно овозможува прагматизмот да надвладее над идеологијата.

Анонимус

Авторот на оваа статија живее во Русија и сака да остане анонимен од безбедносни причини.