Güzerarynyny balykçylyk bilen görýän jennet ada Zanzibarda türk haýyr-sahawat guramasy “Umyt Sensiň” kenarýaka ykdysadyýetini ösdürmek we esasan hem aýallary balykçylyga gaýtadan çekmek maksady bilen ýapon sungat usuly bolan Gyotaku sungatyny wagyz edýär.
Hindi ummanyndaky Tanzaniýanyň kenarlarynda ýerleşýän Zanzibar soňky ýyllarda egzotik we özboluşly ýerleri gözleýän syýahatçylaryň üns merkezine öwrüldi. Iki adadaky syýahatçylyk merkezleri gündelik durmuşyň tolkunlaryň ritmi bilen sazlaşýan asuda atmosferasy bilen myhmanlara taýsyz tejribe hödürleýär.
Zanzibar Türkiýe bilen çuňňur gatnaşykly bolan Prezident Huseýin Ali Mwini tarapyndan dolandyrylýar. Prezident Mwini Türkiýä bolan ýakynlygyny "ýarym türk" diýip häsiýetlendirip, iki ýurduň arasyndaky güýçli gatnaşyklary nygtaýar.
Taryhda Ýewropa bilen Aziýanyň arasynda möhüm söwda merkezlerinden biri bolan Zanzibar, XIX asyryň ortalaryna çenli deňiz gatnawy we söwda nokady hökmünde ösdi. Emma Suweýş kanalynyň açylmagy bilen bu ýol üýtgedi. Häzirki wagtda hoşboý ysly otlaryň önümçiliginde möhüm rol oýnasa-da, infrastruktura ýetmezçiligi we mümkinçilikleriň çäkli bolmagy Zanzibaryň balykçylyk we deňizçilik pudaklarynda "gök ykdysadyýetini" doly ösdürmegine päsgel berýär.
Sungat we Senagat Bilelikde
2012-nji ýyldan bäri “Umyt Sensiň” jemgyýetçilik guramasy Zanzibardaky balykçylaryň meselelerine çözgüt tapmak we gök ykdysadyýeti dikeltmek üçin sungatyň dikeldiji güýjünden peýdalanýar. Tanzaniýanyň Gözleg-Tejribe ulgamy (RIE) bilen hyzmatdaşlykda başlanan Samaki Sungat Taslamasy Zanzibaryň balyklaryny Gyotaku sungaty arkaly dünýä tanatmagy maksat edinýär.
Gyotaku balyklaryň bürünçden öndürilen kagyza basylyp, şekillendirilýän adaty ýapon sungat usulydyr. Ilkibaşda ýapon balykçylary tarapyndan awlarynyň ýazgysyny saklamak üçin ulanylan bu usul, soňlugy bilen sungata öwrülýär.
Umyt Sensiň jemgyýetiniň Başlygynyň orunbasary Emrah Engin Samaki Sungat Taslamasynyň Gyotaku usulyndan peýdalanyp, Zanzibaryň balykçylyk pudagyny dikeltmegi hem-de ýerli balykçy maşgalalary bu pudaga çekmegi meýilleşdirýändigini belleýär.
Özgerlişigiň Öňbaşçylary
Samaki Sungat Taslamasy türk illýustratory Süle Yavuzer bilen italýan Gyotaku sungat ussady Eleni Di Kapitanyň hyzmatdaşlyk etmeginde başlanan taslama bolup, Umyt Sensiň guramasy tarapyndan durmuşa geçirildi.
Bu taslama Türkiýe bilen Zanzibaryň arasynda täze bir medeni köpri gurmak bilen çäklenmän, afrikaly balykçylar üçin hem täze bir eýýamyň başlangyjyny alamatlandyrýar.
Türkiýe üçin Afrika bilen medeni hyzmatdaşlyk etmek, bu yklymda pozisiýasyny berkitmegiň esasy serişdelerinden birine öwrüldi. Samaki Sungat Taslamasy, Türkiýe bilen Tanzaniýanyň gatnaşyklaryny has hem berkidýär.
Bu gatnaşyklar, Türk Hyzmatdaşlyk we Utgaşdyryjy Agentligi (TİKA) tarapyndan 2017-nji ýylda başlanan "Özbaşdak Afrika" strategiýasy bilen has hem güýçlenýär we iki ýurduň medeni, bilim hem-de ykdysady gatnaşyklaryny ösdürýär.
Emrah Engin taslamanyň maksatlaryna ýetilenden soň, Zanzibardaky balykçy maşgalalarynyň ortaça aýlyk girdejisiniň 100 ABŞ dollaryndan geçjekdigini belleýär. Häzirki wagtda bolsa, bu görkeziji 47 dollar bilen çäklenýär.
Umyt Sensiň guramasy diňe bir balykçylyk pudagyny ösdürmegi däl, eýsem oba hojalygyny hem ösdürmegi maksat edinýär. Taslamanyň çäginde iki sany doly enjamlaşdyrylan balykçylyk gämisini satyn almak hem meýilleşdirilýär.
Engin: "Balykçylaryň durmuş şertlerini gowulandyranymyzdan soň, ada öz zerurlyklaryny kanagatlandyrýan we beýlekilere hem kömek edip bilýän özbaşdak oba öwrüler. Maksatlarymyzy 2025-nji ýylyň ahyryna çenli amala aşyrmagy göz öňünde tutýarys" diýip belleýär.
Afrikada Ýapon Sungaty
Türk sungat ussady Süleý Yavuzer, "Balyk bu taslama üçin iň uly ylham çeşmesi" diýip belleýär.
Zanzibaryň balykçylyk bilen meşhur Tumbatu adasy Gyotaku sungaty üçin uly mümkinçiliklere eýedir. Emma taslamany goldaýanlar ýerli ilatyň bu mümkinçiligi dünýä tanyşdyrma mümkinçiliginden mahrumdygyny belleýärler.
Yavuzer: "Tumbatu adasynyň balyklary dünýä bazarlaryna nähili ýetip biler? Men sowuk zynjyryň döredilmelidigini we awlaryň uzak bazarlara iberilmeginiň möhümdigini duýdum. Balyk preslerini öndürip, olary satmak pikirini öňe sürdim. Bu pikir oňyn kabul edildi we biz muny amala aşyrmak üçin işe girişdik" diýip belleýär.
Zanzibar adasynda ýaşaýan 40 zenan 21 günlük intensiw türgenleşik, atelýe işleri we sergiler arkaly Gyotaku sungatyny öwrendi. Şol çäreleriň hatarynda soňky geçirilen "Okeanyň Portretleri" atly sergi hem bar.
Di Kapita, "Gyotaku hakyky balyk şekillerini basmak bilen baglanyşykly sungatdyr. Yavuzer meni sosial media arkaly Zanzibaryň ilaty üçin Gyotaku öwrenmäge çagyrdy. Men bu çakylygy kabul etdim we örän begendim, sebäbi aýallary täze iş we ösüş mümkinçilikleri bilen güýçlendirmek isleýärdim" diýip belleýär.
"Umyt Sensiň" Amalda
Obanyň ýaşulularyndan we sungat taslamasynyň ulanyjylaryndan biri bolan Rahma Hamis, Samaki Sungat taslamasynyň we aýallara berilýän goldawyň Türkiýäniň Zanzibar hem-de Tanzaniýadaky abraýyny galdyrýandygyny aýdýar.
Hamis: "Mugallymlarymyza we beýleki gatnaşan guramalara sag bolsun aýdýaryn. Esasan hem Umyt Sensiň guramasyna bu kömegi üçin minnetdarlyk bildirýärin. Bize bu taslamany hödürläp, sungat bilen tanyşdyrdylar. Çyzmagy bilmeýän bolsagam, indi ony öwrenip, sungatyň gadyryny bilýäris" diýýär.
Taslamanyň beýleki bir gatnaşyjysy Arafa Musa hem bu pikir bilen ylalaşýar: "Ilkibaşda balykdan sungat döredip boljakdygyny pikir etmedim. Emma ilkinji sungat dersimizi alanymyzda özümi has gowy duýdum. Sungat eserlerini öndürmegi we bu sungaty başgalara öwretmegi dowam etdireris" diýip belleýär.
Ilkinji Sergi
Türkiýäniň ilçihanasy sentýabr aýynyň başynda zanzibarly balykçylarynyň döreden Gyotaku sungatynyň ilkinji sergisini Dar as-Salamda gurady. Sergä Tanzaniýanyň Deňiz Ykdysadyýeti we balykçylyk ministri Suleýman Masud Makame hem gatnaşyp, taslamanyň Zanzibaryň baý ekoulgamlaryny tanyşdyrmaga goşandyny öwdü.
Türk ilçisi Mehmet Güllüoglu bolsa çykyşynda: "Bir adama balyk berseňiz, ol bir gün doýar. Balyk tutmagy öwretseňiz, ömürboýy doýar" diýdi.
Serginiň ýakyn gelejekde Stambulda hem guralmagy meýilleşdirilýär.
