Στις 7 Οκτωβρίου 2023, ο Δρ. Χε Γιν δίδασκε ένα μάθημα τηλεπισκόπησης σε φοιτητές του Πανεπιστημίου Κεντ Στέιτ όταν έμαθε για την ένοπλη επιδρομή της Χαμάς στο Ισραήλ. Αμέσως άλλαξε την εργαστηριακή του άσκηση από τη χαρτογράφηση των πυρκαγιών στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής στην εξέταση των καμένων περιοχών στο Ισραήλ. Αλλά όταν ο ισραηλινός στρατός ξεκίνησε την πλήρους κλίμακας χερσαία εισβολή του στις 27 Οκτωβρίου, η προσοχή του Γιν προσανατολίστηκε στη Γάζα.

Μιλώντας στο TRT World, δήλωσε ότι τρομοκρατήθηκε από αυτό που βρήκε. Μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου, περίπου το 7% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων της Γάζας είχε πιθανότατα καταστραφεί. Τον Μάρτιο, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε στο συγκλονιστικό 48%, δηλαδή σχεδόν το ήμισυ της δασικής κάλυψης της Γάζας. Τώρα, με βάση την πιο πρόσφατη εκτίμησή του από τον Ιούλιο, ο Γιν δηλώνει ότι πάνω από το 60% των γεωργικών εκτάσεων της Γάζας έχουν υποστεί ζημιές ή έχουν καταστραφεί, συμπεριλαμβανομένων των θερμοκηπίων και των δενδρωδών καλλιεργειών όπως οι φράουλες και οι ελιές.

«Δεν πιστεύω ότι έχω συναντήσει κάτι παρόμοιο στο παρελθόν σε εμπόλεμες ζώνες. Μου θύμισε γεγονότα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο για τα οποία διάβασα ».

Σύμφωνα με ορισμένους περιβαλλοντολόγους, τέτοιες καταστροφές θα έπρεπε να τιμωρούνται από το διεθνές δίκαιο. Γι' αυτό ορισμένοι ακτιβιστές πιέζουν το ανώτατο δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών να θεωρήσει τις ενέργειες του Ισραήλ κατά του γεωργικού τομέα της Γάζας ως έγκλημα πολέμου.

Πρωτοφανής πόλεμος

Το 2011, ο Γιν εξέτασε τις επιπτώσεις των ένοπλων συγκρούσεων πάνω στη γεωργική γη στη Συρία, χρησιμοποιώντας εικόνες Landsat 30 μέτρων. Για τη Γάζα, χρησιμοποίησε εικόνες Planetscope 3 μέτρων, καθώς τα μεγέθη των χωραφιών ήταν μικρότερα.

Διαπίστωσε ότι ο βαθμός της καταστροφής στη Γάζα ήταν «πολύ πιο σοβαρή».

«Η φύση της καταστροφής είναι επίσης διαφορετική. Στη Συρία, ενώ ορισμένες περιοχές επηρεάστηκαν άμεσα από τον πόλεμο, μεγάλο μέρος των ζημιών προήλθε από έμμεσους παράγοντες, όπως η έλλειψη ηλεκτρικής ενέργειας, σπόρων, λιπασμάτων και νερού, η οποία οδήγησε στην εγκατάλειψη της γης. Στη Γάζα, οι περισσότερες ζημιές είναι άμεσες, που προκλήθηκαν από τις μάχες, τους βομβαρδισμούς και τις μπουλντόζες».

Τα ευρήματα του Γιν συνάδουν με τα δεδομένα που παρέχονται από τον UNOSAT, το δορυφορικό κέντρο των Ηνωμένων Εθνών. Στην τελευταία έκθεσή του, ο UNOSAT εκτίμησε ότι σημειώθηκε  «σημαντική μείωση» περίπου στο 68% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων της Γάζας λόγω «ισοπεδωτικών έργων, δραστηριότητας βαρέων οχημάτων, βομβαρδισμών, οβίδων και άλλων παραγόντων που σχετίζονται με τις συγκρούσεις».

Επιπλέον, υπήρξαν εκτεταμένες ζημιές στις γεωργικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των δρόμων, των πηγών ενέργειας, των πηγαδιών και των αρδευτικών δικτύων.

Ο ισραηλινός στρατός αρνείται ότι στοχοποιεί γεωργικές εκτάσεις. Αλλά οι δορυφορικές εικόνες από ανεξάρτητους ερευνητές και οι μαρτυρίες από το έδαφος λένε το αντίθετο.

Επισιτιστική ανασφάλεια

Η εκτεταμένη καταστροφή της γεωργικής γης της Γάζας έχει επηρεάσει σοβαρά την πρόσβαση του πληθυσμού σε τρόφιμα. Τα τοπικά λαχανικά και άλλα διατροφικά προϊόντα απλά δεν είναι πλέον διαθέσιμα, δηλώνει ο επικεφαλής του προγράμματος επισιτιστικής ασφάλειας και βιοπορισμού της Oxfam Gaza Response, Μαχμούντ Αλσάκκα.

Μιλώντας στο TRT World, ο Αλσάκκα λέει: «Παλαιότερα βοηθούσαμε τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους να βελτιώσουν την ποιότητα των προϊόντων τους, ενώ παράλληλα προωθούσαμε καινοτόμες ιδέες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής μέσω νέων πρακτικών και τεχνολογιών. Δυστυχώς, τώρα απλά αγωνιζόμαστε για να επιβιώσουμε και να προστατεύσουμε ό,τι έχει απομείνει».

Ο Αλσάκκα ο οποίος κατάγεται από τη Γάζα έχει εκτοπιστεί δύο φορές. Τον περασμένο μήνα, επισκέφθηκε τη βόρεια Γάζα, όπου συνάντησε μερικούς από τους συναδέλφους του, μαζί με άλλους εκτοπισμένους. «Η εξάντληση και η κούραση ήταν εμφανής στα πρόσωπά τους. Ήταν ξεκάθαρο πόσο βάρος είχαν χάσει», πρόσθεσε.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου το 96% του πληθυσμού της Γάζας αντιμετωπίζει υψηλά επίπεδα οξείας επισιτιστικής ανασφάλειας, ενώ το 22% του πληθυσμού (ή 495.000 άτομα) αντιμετωπίζει καταστροφικά επίπεδα οξείας επισιτιστικής ανασφάλειας.

Η καταστροφή του περιβάλλοντος έχει πλήξει επίσης την οικονομία.

Το 2021, η γεωργία αποτελούσε περισσότερο από το 10,5 % του ΑΕΠ της Γάζας και αντιστοιχούσε στα δύο τρίτα του εμπορεύσιμου ΑΕΠ της (UNEP 2024). Ήταν επίσης η κύρια πηγή εξαγωγών της περιοχής, αποτελώντας πάνω από το 45% του συνόλου των εξαγωγών (PCBS 2023). Το 2022, ο γεωργικός τομέας στη Γάζα αποτιμήθηκε σε περίπου 575 εκατομμύρια δολάρια, με το 54% αυτού να αποτελείται από φυτική παραγωγή.

«Σχεδόν όλες οι γεωργικές περιοχές στη βόρεια Γάζα έχουν καταστραφεί», δηλώνει ο Αλσάκκα. «Τα διάσημα χωράφια φράουλας της Μπέιτ Λαχίγια έχουν αφανιστεί, εκατοντάδες στρέμματα ελαιόδεντρων έχουν καταστραφεί. Αυτό δεν είναι μόνο μια επίθεση στη γη μας, αλλά και μια επίθεση στην παλαιστινιακή μας ταυτότητα και στην ελαιοκομική μας κληρονομιά».

Από τον Οκτώβριο, η ερευνητική ομάδα του Forensic Architecture με έδρα το Λονδίνο έχει καταγράψει τη συστηματική καταστροφή καλλιεργήσιμων εκτάσεων και οπωρώνων που ανήκουν σε αγρότες στη Γάζα. Μεταξύ αυτών βρίσκεται ένας εκτοπισμένος πλέον αγρότης ονόματι Αμπού Σουφίγιαχ και οι γείτονές του στην Ανατολική Τζαμπαλίγια, η οποία δεσπόζει μια στρατιωτικοποιημένη ισραηλινή νεκρή ζώνη.

Η ομάδα ανέπτυξε ένα πλαίσιο τεκμηρίωσης που περιλαμβάνει επιτόπιες μαρτυρίες, μαζί με τηλεπισκόπηση, πληροφορίες ανοιχτού κώδικα, τρισδιάστατη μοντελοποίηση και χαρτογραφική παλινδρόμηση. Αυτή είναι η διαδικασία κάλυψης ιστορικών δεδομένων όπως χάρτες και φωτογραφίες σε σύγχρονες εικόνες για την παρακολούθηση αλλαγών.

«Η Παλαιστίνη ήταν πάντα σημαντική για το έργο μας», λέει η βοηθός διευθυντή έρευνας στο Forensic Architecture Σαμάνεχ Μοάφι.

Μιλώντας στο TRT World, πρόσθεσε ότι η ομάδα βρέθηκε στη Γάζα το 2018, αφού οι αγρότες τους ζήτησαν να διερευνήσουν τη χρήση ζιζανιοκτόνων από το Ισραήλ κατά μήκος των ανατολικών συνόρων.

«Αυτή η πρακτική έχει καταστρέψει ολόκληρες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης. Κατέστρεφε καλλιέργειες και καλλιεργήσιμες εκτάσεις εκατοντάδες μέτρα βαθιά μέσα στο παλαιστινιακό έδαφος, με αποτέλεσμα να χάσουν τα προς το ζην τους οι αγρότες της Γάζας», λέει.

Πέρυσι, οι ίδιοι αγρότες ρώτησαν την Forensic Architecture για τη γη από την οποία έχουν πλέον εκτοπιστεί. «Είχαν ακούσει ότι τα αγροκτήματά τους είχαν καταστραφεί από τον ισραηλινό στρατό, και επειδή δεν μπορούσαν να επιστρέψουν και να το δουν με τα μάτια τους, μας ρώτησαν τι βρήκαμε στις δορυφορικές εικόνες».

Μεταξύ Νοεμβρίου 2023 και Ιουνίου 2024, η ομάδα διαπίστωσε ότι η πλειονότητα των παλαιστινιακών καλλιεργήσιμων εκτάσεων σε ακτίνα 1 χιλιομέτρου από την ανατολική περίμετρο της Γάζας είχε εκκαθαριστεί -συμπεριλαμβανομένων των πολυαγαπημένων ελαιώνων, οπωρώνων με ρόδια και εσπεριδοειδών του Αμπού Σουφίγιαχ. Στη θέση τους, άνοιξε ένας νέος ισραηλινός στρατιωτικός διάδρομος: «ο λεγόμενος διάδρομος Νετζαρίμ».

Η υπόθεση της οικοκτονίας στα διεθνή δικαστήρια

Επί του παρόντος, το Ισραήλ αντιμετωπίζει κατηγορίες για γενοκτονία ενώπιον του ανώτατου δικαστηρίου του ΟΗΕ, του Διεθνούς Δικαστηρίου.

Μια διάσταση αυτού είναι η εκτεταμένη καταστροφή του περιβάλλοντος, η οποία, σύμφωνα με τους περιβαλλοντολόγους, θα πρέπει να διωχθεί ως διεθνές έγκλημα.

Από τη δεκαετία του 1970, οι ακτιβιστές πιέζουν ώστε η «οικοκτονία» να οριστεί στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου ως «εκτεταμένη βλάβη, καταστροφή ή απώλεια του/των οικοσυστήματος/ων μιας δεδομένης περιοχής, είτε από ανθρώπινη ενέργεια είτε από άλλα αίτια, σε τέτοιο βαθμό ώστε η ειρηνική απόλαυση από τους κατοίκους αυτής της περιοχής να έχει μειωθεί ή πρόκειται να μειωθεί σημαντικά».

Οι περιβαλλοντολόγοι λένε ότι η ισοπέδωση μιας γης είναι σαν να σβήνεται η ιστορία των ανθρώπων που έζησαν σε αυτήν, τα στοιχεία της ύπαρξής τους. Έτσι θα μπορούσε να συνδεθεί το έγκλημα της οικοκτονίας με τη γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού.

Σύμφωνα με την Μοάφι, οι ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα είναι «μια εσκεμμένη πράξη οικοκτονίας και μια κρίσιμη διάσταση της γενοκτονικής εκστρατείας του Ισραήλ».

Η έρευνα της ομάδας της έχει αναφερθεί ως αποδεικτικό στοιχείο από την ομάδα της Νότιας Αφρικής στην υπόθεση εναντίον του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο.

«Η περιβαλλοντική βία μπορεί να είναι αργή, αλλά συχνά εμπλέκεται στην αποικιακή, εταιρική και στρατιωτική βία. Αυτή η διασταύρωση καθορίζει την προσέγγισή μας στις έρευνες για την περιβαλλοντική καταστροφή», δήλωσε η Μοάφι.

Sama Faruqi