Η Ιαπωνία βρίσκεται σε κατάσταση κόκκινου συναγερμού. Οι επιστήμονες προειδοποιούν για έναν πιθανό "μεγασεισμό" — ένα φαινόμενο τόσο ισχυρό που θα μπορούσε να ξαναγράψει την ιστορία, με πιθανότητα να θέσει σε κίνδυνο εκατοντάδες χιλιάδες ζωές. Αλλά τι είναι ένας μεγασεισμός και πώς διαφέρει από οποιονδήποτε άλλο σεισμό που γνωρίζουμε;

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Τι ακριβώς κάνει τη γη να σείεται;

Ενώ το έδαφος κάτω από τα πόδια μας φαίνεται στερεό, απέχει παρασάγγας από το να είναι σταθερό... Ο φλοιός της Γης απαρτίζεται από επτά μεγάλες και πολλές μικρές τεκτονικές πλάκες, σαν κομμάτια ενός γιγάντιου παζλ, που επιπλέουν σε ένα στρώμα λιωμένου πετρώματος που ονομάζεται μανδύας.

Λόγω των ρευμάτων μεταφοράς στο μανδύα της Γης, οι πλάκες αρχίζουν να κινούνται, μπορεί να υπάρξει τριβή μεταξύ τους η να προσπεράσει η μία την άλλη. Αυτή η ξαφνική κίνηση εκλύει ενέργεια που κάνει τη γη να σείεται.

Σεισμοί συμβαίνουν χιλιάδες φορές κάθε μέρα, αλλά πολλοί είναι τόσο μικροί που μπορούν να ανιχνευθούν μόνο από όργανα που ονομάζονται σεισμογράφοι.

Το μέγεθος ενός σεισμού μετριέται στην κλίμακα Ρίχτερ, από 1 έως 10. Σε σεισμό μεγέθους 5 βαθμών αντικείμενα και κτίρια μπορεί να υποστούν ζημιές. Οτιδήποτε πέρα από αυτό έχει τεράστιο αντίκτυπο στην ασφάλεια ολόκληρων περιοχών.

Ένας «μεγασεισμός» είναι ένας σεισμός που φτάνει μέγεθος 8.0 Ρίχτερ ή υψηλότερο στην προαναφερθείσα κλίμακα.

Αυτό σημαίνει ότι οι δονήσεις είναι τόσο βίαιες και έντονες που μπορούν να αλλάξουν εντελώς το τοπίο. Μπορεί επίσης να προκαλέσει τσουνάμι, κατολισθήσεις και ακόμη και φωτιά.

Το μέγεθος ενός σεισμού μας λέει επίσης πόση ενέργεια εκλύεται. Για να το θέσουμε σε ένα πλαίσιο, ένας σεισμός μεγέθους 7.0 Ρίχτερ εκλύει περίπου την ίδια ποσότητα ενέργειας με την έκρηξη 500.000 τόνων TNT. Για σύγκριση, η ατομική βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο απελευθέρωσε ποσότητα ενέργειας μόλις 15.000 τόνους TNT. Αυτό σημαίνει ότι ένας σεισμός μεγέθους 7.0 Ρίχτερ απελευθερώνει την ίδια ποσότητα ενέργειας με 30 ατομικές βόμβες που εκρήγνυνται ταυτόχρονα.

Και ένας σεισμός μεγέθους 8.0 Ρίχτερ απελευθερώνει περίπου 1.000 φορές περισσότερη ενέργεια από έναν σεισμό μεγέθους 7.0 Ρίχτερ. Αυτή είναι μια τεράστια ποσότητα ενέργειας που εκλύεται σε μία φορά! Και κάποιες περιοχές – όπως η Ιαπωνία – είναι πολύ πιο συνηθισμένες σε αυτό σε σύγκριση με άλλες.

Η Ιαπωνία είναι μία από τις πιο σεισμογενείς χώρες στον κόσμο. Για τους Ιάπωνες, οι σεισμοί είναι κομμάτι της ζωής τους.

Ενώ η πλειοψηφία των σεισμών στην Ιαπωνία είναι τόσο μικροί που κανείς δεν τα αντιλαμβάνεται, περιστασιακά σημειώνονται σημαντικές δονήσεις που ταρακουνούν την ηπειρωτική χώρα.

Στην πραγματικότητα, νότια του κύριου νησιού βρίσκεται η Τάφρος Νανκάι, μια περιοχή που έχει βιώσει μερικούς από τους ισχυρότερους σεισμούς στην ιστορία της Ιαπωνίας. Η τάφρος είναι ένα βαθύ υποθαλάσσιο ρήγμα που εκτείνεται από τη Σιζουόκα, κοντά στο Τόκιο, μέχρι το νότιο άκρο του νησιού Κιούσου.

Είναι το σημείο συνάντησης δύο τεκτονικών πλακών. Η μία είναι η ευρασιατική πλάκα, μία ηπειρωτική πλάκα, πάνω στην οποία βρίσκεται η Ιαπωνία, ενώ η άλλη είναι η πλάκα της Θάλασσας των Φιλιππίνων, η ωκεάνια πλάκα. Όταν η θαλάσσια πλάκα βυθίζεται κάτω από την ηπειρωτική πλάκα, σέρνει μαζί της την άκρη της ηπειρωτικής πλάκας, προκαλώντας ένταση. Τελικά, αυτή η ηπειρωτική πλάκα που έχει λυγίσει, βυθίζεται προς τα κάτω, φτάνει στο όριο ελαστικότητας της και πρέπει να επιστρέψει απότομα στη θέση της, και αυτό προκαλεί σεισμό.

Αυτοί οι σεισμοί ονομάζονται σεισμοί μεγάλης ώθησης Νανκάι και είναι πάντα τεράστιοι. Μερικοί από αυτούς τους μεγασεισμούς έχουν συμβεί ακόμη και σε ζεύγη — που σημαίνει ότι μια μαζική δόνηση συχνά ακολουθείται από μια άλλη, αφήνοντας λίγο χρόνο για ανάκαμψη. Όπως το πιο διάσημο παράδειγμα το 1707, όταν ένας σεισμός ήταν τόσο ισχυρός που προκάλεσε την έκρηξη του Όρους Φούτζι.

Τώρα, η ιαπωνική κυβέρνηση έχει εκδώσει προειδοποίηση για έναν επερχόμενο μεγασεισμό που θα συμβεί ξανά σε αυτή την περιοχή.

Η Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ιαπωνίας εξέδωσε γνωμοδότηση το 2024 ως μέρος νέων κατευθυντήριων γραμμών που αναπτύχθηκαν μετά τον καταστροφικό σεισμό και τσουνάμι του 2011 — ένα γεγονός που στοίχισε περίπου τη ζωή 18.500 ανθρώπων και προκάλεσε την πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα.

Σύμφωνα με την υπηρεσία, οι μελλοντικοί σεισμοί στην Τάφρο Νανκάι θα μπορούσαν επίσης να προκαλέσουν ισχυρά τσουνάμι κατά μήκος της νότιας ακτής της Ιαπωνίας. Γι' αυτό η προειδοποίηση λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη.

Αλλά είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η γνωμοδότηση δεν σημαίνει ότι έρχεται ένας μαζικός σεισμός σύντομα. Λέει ότι η πιθανότητα σεισμού είναι υψηλότερη από το συνηθισμένο. Οι ειδικοί λένε ότι υπάρχει 70% πιθανότητα ένας σεισμός μεγέθους 8.0 Ρίχτερ ή μεγαλύτερος να σημειωθεί μέσα στις επόμενες τρεις δεκαετίες. Και αν συμβεί το χειρότερο σενάριο, μιλάμε για πιθανή απώλεια 300.000 ζωών και πιθανή καταστροφή ζωτικών υποδομών όπως αυτοκινητόδρομοι, λιμάνια και ηλεκτρικά δίκτυα.

Πώς πρέπει να αντιδράσουν οι άνθρωποι σε όλα αυτά; Η Ιαπωνία υπενθυμίζει σε όσους ζουν σε σεισμογενείς ζώνες να λάβουν απλά αλλά σημαντικά μέτρα προφύλαξης. Αυτό περιλαμβάνει την στερώση βαριών επίπλων, την ύπαρξη κιτ έκτακτης ανάγκης με φαγητό, νερό και φακό, και να έχεις γνώση των πλησιέστερων διαδρομών εκκένωσης.

Οι Ιάπωνες επιστήμονες εργάζονται συνεχώς πάνω σε τρόπους μείωσης των κινδύνων από αυτούς τους μεγασεισμούς. Αυτό σημαίνει βελτίωση των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, ενίσχυση των υποδομών και διεξαγωγή περισσότερης έρευνας για τη σεισμική δραστηριότητα.

Για παράδειγμα, το ιαπωνικό "Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης Σεισμών", το οποίο χρησιμοποιεί ένα δίκτυο αισθητήρων για την ανίχνευση δονήσεων πριν συμβούν, έχει σώσει αμέτρητες ζωές παρέχοντας πολύτιμα δευτερόλεπτα έως λεπτά προειδοποίησης πριν από τον χτύπημα του εγκέλαδου, δίνοντας στους ανθρώπους κρίσιμο χρόνο για να αντιδράσουν.

Η Ιαπωνία επίσης ενισχύει κτίρια και υποδομές για να αντέχουν σε σεισμούς και τσουνάμι, από την αναβάθμιση παλαιών κτιρίων μέχρι την κατασκευή νέων με προηγμένη σεισμική τεχνολογία. Ο στόχος είναι να ελαχιστοποιηθούν οι ζημιές και να παραμείνουν οι άνθρωποι όσο το δυνατόν πιο ασφαλείς.

Έτσι, ενώ οι μεγασεισμοί είναι μια τρομακτική πιθανότητα... τα προληπτικά μέτρα της Ιαπωνίας δίνουν ελπίδα. Παρόλο που η επιστήμη πίσω από τους σεισμούς μας δείχνει πόσο απρόβλεπτοι και καταστροφικοί μπορεί να είναι, είναι σημαντικό να μην πανικοβαλλόμαστε αλλά και να προετοιμαζόμαστε — και ο καλύτερος τρόπος να το κάνουμε αυτό είναι να είμαστε ενημερωμένοι και έτοιμοι.