Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ανανεώνει την προσπάθειά του για τιε αμφιλεγόμενες δικαστικές μεταρρυθμίσεις που θα δώσουν στην κυβέρνησή του μεγαλύτερο έλεγχο στους διορισμούς δικαστών και θα αποδυναμώσουν σημαντικά την ανεξαρτησία του Ανώτατου Δικαστηρίου της χώρας.

Οι προτάσεις αυτές οι οποίες προκάλεσαν μαζικές διαμαρτυρίες αρχές της χρονιάς, οδήγησαν στις μεγαλύτερες διαδηλώσεις στην ιστορία του Ισραήλ και κατέστησαν αναγκαστικό το προσωρινό πάγωμα της νομοθεσίας.

Η κυβέρνηση Νετανιάχου νομιμοποιεί τις μεταρρυθμίσεις λέγοντας ότι είναι απαραίτητες για την ενίσχυση της δημοκρατίας. Οι σύμμαχοί της έχουν επίσης εκφράσει την υποστήριξή τους στο να σταματήσει η δήθεν παρέμβαση του Ανώτατου Δικαστηρίου στις κοινοβουλευτικές υποθέσεις.

Όμως η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική.

Φόβοι για λογοδοσία

Η ανανεωμένη επείγουσα ανάγκη του Νετανιάχου να αναθεωρήσει το δικαστικό σώμα έρχεται μετά την εμφάνισή του στο δικαστήριο για κατηγορίες διαφθοράς, καθώς κατηγορείται για δωροδοκία, απάτη και κατάχρηση της εξουσίας.

Αυξάνονται επίσης οι απαιτήσεις από τη κοινή γνώμη για απόδοση ευθυνών για τις επιθέσεις κατά του Ισραήλ υπό την ηγεσία της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου.

Μια ενδελεχής δικαστική έρευνα θα μπορούσε να αποκαλύψει επιζήμιες λεπτομέρειες σχετικά με την ετοιμότητα- ή την έλλειψή της -  της κυβέρνησης Νετανιάχου και να καταστήσει υπεύθυνους ανώτερους αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Νετανιάχου.

Υπό αυτή την έννοια, οι μεταρρυθμίσεις φαίνεται να αφορούν λιγότερο τις αρχές και περισσότερο την προστασία του πρωθυπουργού και της κυβέρνησής του από την επιτήρηση και τις συνέπειές της.

Μια δηκτική έκθεση επιτροπής, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα υπό την πρωτοβουλία των επιζώντων των επιθέσεων και των συγγενών των ομήρων, κατηγόρησε τον Νετανιάχου ότι υπονόμευσε τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων σε υψηλό επίπεδο και προώθησε τις συνθήκες που επέτρεψαν την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.

Η διάχυτη οργή θα μπορούσε να αυξηθεί, ένα σενάριο που ο πρωθυπουργός είναι αποφασισμένος να αποφύγει, εάν το Ανώτατο Δικαστήριο διορίσει έναν αμερόληπτο δικαστή για να επιβλέπει τις έρευνες σχετικά με τις ενέργειες του Νετανιάχου.

Αν ξεκινήσει έρευνα μια κρατική εξεταστική επιτροπή,θα μπορούσε να φέρει μεγάλο αριθμό μαρτύρων για να εξετάσει τις προπολεμικές ενέργειες του Νετανιάχου και να ετοιμάσει το έδαφος για άσκηση δίωξης. Αυτό θα μπορούσε να ανατρέψει τις προσπάθειες του Νετανιάχου να αρνηθεί εύλογα τις επιθέσεις και την επιθυμία του να μεταθέσει την ευθύνη στον στρατό.

Ωστόσο, η πίεση της κοινής γνώμης άρχισε να φέρνει αποτέλεσμα. Ο στενός συνεργάτης του Νετανιάχου και κύριος αρχιτέκτονας του σχεδίου για τη δικαστική μεταρρύθμιση Ισραηλινός υπουργός Δικαιοσύνης Γιάριβ Λεβίν, καλείται από το Ανώτατο Δικαστήριο να διορίσει νέο αρχιδικαστή μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου του επόμενου έτους.

Αυτό θα μπορούσε να περιπλέξει τις προσπάθειες του πρωθυπουργού να καθυστερήσει τη διαδικασία διορισμού και να προωθήσει έναν ευνοϊκό δικαστή για τον Νετανιάχου και το ακροδεξιό συνασπισμού του. Δεδομένου του στενού χρονοδιαγράμματος, η άνοδος του αριστερού δικαστή Ισαάκ Αμίτ, ο οποίος αντιτίθεται στο σχέδιο αναθεώρησης του πρωθυπουργού, γίνεται όλο και πιο σίγουρη, καθιστώντας δυσκολότερο να αποκτήσει δύναμη ο Νετανιάχου.

Σε αυτόν τον αγώνα που έχει ξεκινήσει για να προστατεύσει τα δικά του συμφέροντα, ο Νετανιάχου φαίνεται να έχει ξεχάσει ότι η επιμονή για τη δικαστική μεταρρύθμιση ενέχει τον κίνδυνο να αποξενώσει περαιτέρω το ισραηλινό λαό. Για πολλούς, θεωρείται ως αντιπερισπασμός από πιο επείγουσες προτεραιότητες, όπως η απελευθέρωση των ομήρων που πιστεύεται ότι εξακολουθούν να κρατούνται στη Γάζα.

Ο Νετανιάχου έχει εκφράσει την πεποίθηση ότι οι όμηροι θα απελευθερωθούν με την υποστήριξη των ΗΠΑ, αλλά δεν έχει ακόμη προβεί σε καμία ανακοίνωση σχετικά με τους σχεδόν 36 ομήρους για τους οποίους εκφράζονται φόβοι ότι είναι νεκροί. Οι λαϊκές διαδηλώσεις συνεχίζονται εδώ και μήνες, δείχνοντας ότι η αντιπολίτευση δεν πρόκειται να σβήσει ήσυχα.

Δυσκολίες σχετικά με το συνασπισμό

Το να ασκεί πίεση για τον περιορισμό των εξουσιών της δικαστικής εξουσίας θα μπορούσε επίσης να βαθύνει τους διχασμούς μέσα στο εύθραυστο συνασπισμό του Νετανιάχου. Οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις πέρυσι έφεραν αντιμέτωπη την ακροδεξιά κυβέρνηση με μεγάλο αριθμό διαδηλωτών και τροφοδότησε τους ισχυρισμούς για χρήση βίας επιδεινώνοντας τις εντάσεις.

Ο Νετανιάχου δέχεται πιέσεις από τον Γενικό Εισαγγελέα του Ισραήλ να αποπέμψει τον ακροδεξιό υπουργό Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ για φερόμενη κατάχρησης εξουσίας . Ως εκ τούτου, μια νέα ώθηση στις δικαστικές μεταρρυθμίσεις θα μπορούσε να ενισχύσει την υπόθεση αποπομπής εναντίον του Μπεν-Γκβιρ, η υποστήριξη του οποίου είναι κρίσιμη για να διατηρήσει ο Νετανιάχου μια πειστική πλειοψηφία.

Οι υπερορθόδοξοι εταίροι του Νετανιάχου στον συνασπισμό αποτελούν ένα άλλο σημαντικό εμπόδιο για τον Νετανιάχου. Ο πρωθυπουργός θα δυσκολευτεί να εφαρμόσει οποιαδήποτε δικαστική μεταρρύθμιση χωρίς να ικανοποιήσει το κύριο αίτημά τους - την απαλλαγή των υπερορθόδοξων Εβραίων από τη στρατιωτική θητεία. Μέχρι στιγμής, ο Νετανιάχου δυσκολεύεται να πείσει τους συμμάχους του στον συνασπισμό ότι τα συμφέροντά τους προστατεύονται καλά.

Αν ο πρωθυπουργός επιμείνει στα αιτήματά του, κινδυνεύει με πιθανή αναμέτρηση με το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ, το οποίο έχει αποκλείσει τη πιθανότητα απαλλαγής των υπερορθόδοξων από τη στρατιωτική θητεία. Από την άλλη πλευρά, αν αγνοήσει αυτά τα αιτήματα, ο στόχος του να εφαρμόσει τις δικαστικές μεταρρυθμίσεις σε χρόνο ρεκόρ μπορεί να αποτύχει.

Η υπομονή της κυβέρνησης εξαντλείται και δεν υπάρχουν εύκολες επιλογές. Κορυφαίες προσωπικότητες των υπερορθόδοξων ερμηνεύουν ήδη την αδράνεια της κυβέρνησης ως κήρυξη «πολέμου» κατά των κοινοτήτων τους.

Ακόμη και ο πρώην αρχιραββίνος Γιτζάκ Γιόσεφ έχει σηματοδοτήσει την αυξανόμενη αντίσταση στην κυβέρνηση καλώντας τους άνεργους Ισραηλινούς να αρνηθούν τη στρατιωτική θητεία. Εάν ο Νετανιάχου αποφασίσει να προχωρήσει με τις δικαστικές μεταρρυθμίσεις, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως τακτική κωλυσιεργίας από την ακροδεξιά. Η αυξανόμενη ένταση μπορεί να αποδυναμώσει ή ακόμη και να ανατρέψει τον εύθραυστο συνασπισμό του.

Οικονομικός κίνδυνος

Μέσα σε όλο αυτό το πολιτικό δράμα, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι οικονομικές συνέπειες των δικαστικών φιλοδοξιών του Νετανιάχου θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν το Ισραήλ.

Η αναθεώρηση που προτείνεται μπορεί να αυξήσει το κόστος δανεισμού, να υπονομεύσει τον τομέα υψηλής τεχνολογίας του Ισραήλ και να αποδυναμώσει το σέκελ. Διότι η επανάληψη των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων μπορεί να πλήξει την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών και κατά συνέπεια να επηρεάσει αρνητικά το κόστος δανεισμού.

Η ιστορία είναι ένας σημαντικός οδηγός: Οι μαζικές διαδηλώσεις του περασμένου έτους έφεραν την οικονομία στα πρόθυρα της πτώχευσης και προκάλεσαν απώλειες δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το 2025 οι κίνδυνοι θα είναι ακόμη υψηλότεροι.

Η κυβέρνηση Νετανιάχου δυσκολεύεται ήδη να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις με στόχο την ανάπτυξη, τη στιγμή που περίπου 60.000 ισραηλινές εταιρείες κινδυνεύουν να κλείσουν.

Η απειλή μιας νέας δημόσιας αντίθεσης θα μπορούσε επίσης να αυξήσει την αβεβαιότητα σε μια οικονομία που έχει κλονιστεί από τον πόλεμο στη Γάζα. Όλα αυτά υποδηλώνουν πίεση στα μέτρα λιτότητας της κυβέρνησης και θα μπορούσαν να περιπλέξουν τις προσπάθειες για τον περιορισμό του αυξανόμενου δημοσιονομικού ελλείμματος.

Η επιμονή του Νετανιάχου για τις αμφιλεγόμενες δικαστικές μεταρρυθμίσεις έχει ελάχιστη σχέση με την προστασία της λεγόμενης «δημοκρατίας» του Ισραήλ.

Αντίθετα, είναι μια προσπάθεια να αποφευχθεί η απόδοση ευθυνών για τις αποτυχίες της 7ης Οκτωβρίου. Στην πραγματικότητα, καθώς η υπομονή του λαού εξαντλείται και η πολιτική πίεση αυξάνεται, οι προσπάθειες του Νετανιάχου να αναμορφώσει το ισραηλινό δικαστικό σώμα θα μπορούσαν να φέρουν την κυβέρνησή του στα πρόθυρα της κατάρρευσης.