Η 7η Οκτωβρίου κατέστησε άκυρους τους παλιούς κώδικες στην ιστορία της  σύγκρουσης Ισραήλ-Παλαιστίνης, ωθώντας τους παγκόσμιους παρατηρητές να αναρωτηθούν για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και τις πιθανές πορείες της.

Οι ρίζες της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης ανάγονται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν εμφανίστηκε το σιωνιστικό κίνημα με στόχο την ίδρυση μιας εβραϊκής πατρίδας στην Παλαιστίνη. Έκτοτε, η περιοχή έχει συγκλονιστεί από μια σειρά πολέμων, εισβολών και εξεγέρσεων.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η σύγκρουση αναζωπυρώνεται τόσο βίαια. Από τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο το 1948, τον πόλεμο των έξι ημερών το 1967 και τον πόλεμο του Λιβάνου το 1982 μέχρι τις δύο παλαιστινιακές Ιντιφάντα, η περιοχή έχει βιώσει πολλά βίαια σημεία καμπής. Αυτό που κάνει διαφορετική την 7η Οκτωβρίου, ωστόσο, είναι ότι η Χαμάς κατάφερε να πάρει υπό έλεγχο το ισραηλινό έδαφος, έστω και για λίγο - κάτι που καμία παλαιστινιακή ομάδα αντίστασης δεν έχει καταφέρει ποτέ στο παρελθόν.

Μαχητές της Χαμάς κατέλαβαν τη στρατιωτική βάση Ρέιμ, το αρχηγείο της ισραηλινής μεραρχίας στη Γάζα. Σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν όλοι οι ισραηλινοί στρατιώτες που βρίσκονταν εκεί. Αν και οι ισραηλινές δυνάμεις κατάφεραν να ανακαταλάβουν τη βάση, αυτό κλόνισε την αίσθηση της στρατιωτικής υπεροχής του Ισραήλ.

Γιατί η 7η Οκτωβρίου είναι διαφορετική;

Για πολλούς Παλαιστίνιους σχολιαστές, τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου είναι πρωτοφανή. «Όχι απ' όσο θυμάμαι», δήλωσε στο TRT World ο Παλαιστίνιος καθηγητής, συγγραφέας και πολιτικός αναλυτής Καμέλ Χαβάς, αναφερόμενος στη μοναδικότητα της 7ης Οκτωβρίου σε ό,τι αφορά τη διατήρηση των ισραηλινών εδαφών.

Ένας άλλος Παλαιστίνιος ακαδημαϊκός, ο Σαμί Αλ Αριάν, επανέλαβε την άποψη αυτή, σημειώνοντας ότι η Χαμάς έχει επιτεθεί πολλές φορές στο Ισραήλ, αλλά είναι η πρώτη φορά που έθεσε υπό έλεγχο ισραηλινό έδαφος για σύντομο χρονικό διάστημα.

«Φυσικά, θα μπορούσε κανείς να προσθέσει ότι αυτή είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ δέχεται επίθεση από τον πόλεμο του 1973. Αλλά αυτή τη φορά το Ισραήλ δέχθηκε επίθεση στα δικά του εδάφη, όχι από τους Αιγύπτιους στο Σινά και τους Σύριους στα υψίπεδα του Γκολάν, όπως το 1973», δήλωσε ο Αριάν στο TRT World.

Η χερσόνησος του Σινά, η οποία κατελήφθη δύο φορές από το Ισραήλ, πρώτα στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και δεύτερον μεταξύ 1967 και 1982, είναι αιγυπτιακό έδαφος, ενώ τα Υψίπεδα του Γκολάν, τα οποία κατέχονται από το Τελ Αβίβ από το 1973, ανήκουν επισήμως στη Συρία.

Σχολιάζοντας τη σημασία της 7ης Οκτωβρίου, ο διευθυντής του προγράμματος για τη Μέση Ανατολή στη Διεθνή Ομάδα Κρίσεως, Τζουστ Χίλτερμαν δήλωσε «Δεν έχουμε ξαναδεί κάτι τέτοιο», αλλά πρόσθεσε ότι κατά κάποιο τρόπο πρόκειται για συνέχιση μακροχρόνιων μορφών σύγκρουσης.

Ο Χίλτερμαν περιέγραψε την επίθεση ως «συνδυασμό όλων όσων προηγήθηκαν», επισημαίνοντας τα διάφορα στάδια της παλαιστινιακής αντίστασης, από τις κρατικά υποστηριζόμενες προσπάθειες της Αιγύπτου και άλλων αραβικών χωρών στις δεκαετίες του 1960 και 1970, μέχρι τις Ιντιφάντα και πολαπλές μάχες της Γάζας με το Ισραήλ.

Ορισμένοι αναλυτές έκαναν παραλληλισμούς με μια άλλη μεγάλη αραβοϊσραηλινή σύγκρουση, τον Οκτωβριανό Πόλεμο του 1973, ο οποίος επίσης ξεκίνησε στις αρχές Οκτωβρίου. Αυτή τη φορά, ωστόσο, το Ισραήλ δέχθηκε επίθεση εντός των συνόρων του, σε αντίθεση με το 1973 όποτε η Αίγυπτος και η Συρία, στόχευσαν τα κατεχόμενα από το Ισραήλ εδάφη.

Στις 7 Οκτωβρίου 2023, οι επιθέσεις της Χαμάς σκότωσαν 1.180 Ισραηλινούς, κυρίως αμάχους και τραυμάτισαν 2.400. Η παλαιστινιακή αντιστασιακή οργάνωση πήρε 251 ομήρους στη Γάζα. Μετά την επίθεση, το Ισραήλ σκότωσε περίπου 42.000 Παλαιστίνιους, κυρίως γυναίκες και παιδιά.

Τι άλλαξε η 7η Οκτωβρίου;

Πριν από την 7η Οκτωβρίου, το Ισραήλ ήταν σίγουρο ότι η μακροχρόνια πολιτική εξίσωση στη Μέση Ανατολή είχε αλλάξει προς όφελός του, μια εξίσωση που αρνιόταν να αναγνωρίσει την ύπαρξη ενός εβραϊκού κράτους σε μια κατά βάση μουσουλμανική αραβική περιοχή. Ορισμένα αραβικά κράτη είχαν αρχίσει να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ χάρη στη διαμεσολάβηση της κυβέρνησης Τραμπ.

«Πριν από την 7η Οκτωβρίου, το Ισραήλ φαινόταν να γράφει το τελευταίο κεφάλαιο του εποικιστικού-αποικιακού του σχεδίου στην Παλαιστίνη. Είχε εκφοβίσει σχεδόν πλήρως την παλαιστινιακή ηγεσία, είχε διαλύσει τη δήθεν ενότητα της αραβικής υποστήριξης προς την Παλαιστίνη και ετοιμαζόταν να προσαρτήσει μεγάλα τμήματα της Δυτικής Όχθης», δήλωσε ο Παλαιστίνιος συγγραφέας και αναλυτής Ραμζί Μπαρούντ αναφερόμενος σε αυτές τις εξομαλύνσεις, την περιθωριοποίηση της Παλαιστινιακής Αρχής και την πολιορκία της Γάζας.

Ο Μπαρούντ περιγράφει την ομιλία του Νετανιάχου στον ΟΗΕ το 2023 ως «το αποκορύφωμα μιας καταστροφικής στιγμής στην ιστορία», στην οποία ο Ισραηλινός πρωθυπουργός παρουσίασε έναν χάρτη που εξαιρούσε τα παλαιστινιακά εδάφη και τον ονόμασε «Νέα Μέση Ανατολή». Στο όραμα του Νετανιάχου, «η Παλαιστίνη δεν υπήρχε ως πολιτική πραγματικότητα και οι Παλαιστίνιοι, με τη βούληση και τις φιλοδοξίες τους ως έθνος, δεν είχαν πλέον σημασία», δήλωσε ο Μπαρούντ.

Αλλά δύο εβδομάδες μετά την ομιλία του Νετανιάχου στον ΟΗΕ, τα απροσδόκητα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου άλλαξαν τα πάντα, «επαναφέροντας τους Παλαιστίνιους στο επίκεντρο της μελλοντικής ειρήνης στη Μέση Ανατολή, εξουδετερώνοντας την στρατιωτική ικανότητα του Ισραήλ να επιβάλλει πολιτικά αποτελέσματα μέσω της βίας και εκθέτοντας την εξομάλυνση μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών κρατών ως μια μη βιώσιμη πλάνη», προσθέτει ο Μπαρούντ.

Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου επέτρεψε στη Χαμάς να διαταράξει πολύ αποτελεσματικά την ενσωμάτωση του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή, ιδίως μέσω του προτεινόμενου οικονομικού διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης, «ξεκινώντας έναν νέο πόλεμο» λέει ο Χίλτερμαν. Ωστόσο, πιστεύει επίσης ότι η Χαμάς δεν πέτυχε πολλά γενικώς.

Περιφερειακές επιπτώσεις

Η διεθνής θέση του Ισραήλ έχει δεχθεί πιέσεις. Οι δυτικές χώρες, ιδίως στην Ευρώπη, επικρίνουν πιο έντονα τις ενέργειες του Ισραήλ. Εν τω μεταξύ, οι υποστηρικτές των Παλαιστινίων κέρδισαν περισσότερο έδαφος στο παγκόσμιο δικαστήριο της κοινής γνώμης.

Μετά την 7η Οκτωβρίου, η περιφερειακή διπλωματία του Ισραήλ σταμάτησε, ιδίως οι συνομιλίες του με τη Σαουδική Αραβία, η οποία είχε προσεγγίσει την εξομάλυνση με το Τελ Αβίβ. Η Σαουδική Αραβία αρνήθηκε να εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Τελ Αβίβ επειδή θεωρούσε απαράδεκτη τη σφαγή στη Γάζα. Χώρες όπως η Τουρκία, η Νότια Αφρική και το Ιράν επανέλαβαν τις επικρίσεις τους για τις ενέργειες του Ισραήλ, ενώ στον ΟΗΕ, μεγάλες δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ρωσία εξέφρασαν την ανησυχία τους για τη συμπεριφορά του Ισραήλ.

Οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ προειδοποίησαν το Ισραήλ για τον κίνδυνο να μετατραπεί σε κράτος «παρία». Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, στα Ηνωμένα Έθνη, η Κίνα και η Ρωσία καταδίκασαν τις επιθέσεις του Ισραήλ στον Λίβανο με ασυρμάτους και βομβητές ως παραβιάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου, ενώ ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία, προειδοποίησαν το Τελ Αβίβ για περαιτέρω παραβιάσεις.

Ο Μπαρούντ υποστηρίζει ότι αναδύεται παγκοσμίως μια νέα μορφή νομιμότητας που ευθυγραμμίζεται με τη Γάζα και αντιτίθεται στην ισραηλινή κατοχή και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτή η αλλαγή, υποστηρίζει, αντικαθιστά την παλιά τάξη πραγμάτων, κατά την οποία το Ισραήλ συνεχίζει να διαπράττει «απερίγραπτες φρικαλεότητες» μπροστά στη «θρυλική παλαιστινιακή αντίσταση».

«Η νομιμότητα ανήκει πλέον σε εκείνους που στέκονται αλληλέγγυοι στη Γάζα, σε εκείνους που αγωνίζονται και πεθαίνουν για τη Γάζα και σε εκείνους που διευρύνουν τα όρια της σύγκρουσης για λογαριασμό της Γάζας. Όλοι στην άλλη πλευρά αυτής της εξίσωσης έχουν υποστεί μια άνευ προηγουμένου απώλεια νομιμότητας».

Οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ προειδοποίησαν το Ισραήλ για τον κίνδυνο να μετατραπεί σε κράτος «παρία». Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, στα Ηνωμένα Έθνη, η Κίνα και η Ρωσία καταδίκασαν τις επιθέσεις του Ισραήλ στον Λίβανο με ασυρμάτους και βομβητές ως παραβιάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου, ενώ ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία, προειδοποίησαν το Τελ Αβίβ να μην προβεί σε περαιτέρω παραβιάσεις.

Ο Μπαρούντ υποστηρίζει ότι αναδύεται παγκοσμίως μια νέα μορφή νομιμότητας που ευθυγραμμίζεται με τη Γάζα και αντιτίθεται στην ισραηλινή κατοχή και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υποστηρίζει ότι αυτή η αλλαγή αντικαθιστά την παλιά τάξη πραγμάτων και ότι το Ισραήλ συνεχίζει να διαπράττει «απερίγραπτες φρικαλεότητες» μπροστά στη «θρυλική παλαιστινιακή αντίσταση».

«Η νομιμότητα ανήκει πλέον σε αυτούς που στέκονται αλληλέγγυοι στη Γάζα, σε όσους πολέμησαν και πέθαναν για τη Γάζα και σε αυτούς που διεύρυναν τα όρια της σύγκρουσης εξ ονόματος της Γάζας . Όλοι στην άλλη πλευρά αυτής της εξίσωσης έχουν υποστεί μια άνευ προηγουμένου απώλεια νομιμότητας».

Η 7η Οκτωβρίου αναμφίβολα άλλαξε την εικόνα της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης. Αυτό που κάποτε θεωρούνταν σταθερή πολιτική εξίσωση έχει μετατραπεί τώρα σε αβεβαιότητα, με το Ισραήλ υπό τον πλήρη έλεγχο και τις ελπίδες των Παλαιστινίων να μειώνονται. Η επίθεση όχι μόνο αποκάλυψε εύθραυστα σημεία του Ισραήλ, αλλά επιβεβαίωσε επίσης ότι η ειρήνη στη Μέση Ανατολή δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να διευθετηθεί το παλαιστινιακό ζήτημα.

«Αυτό σημαίνει ότι η περίοδος μετά την 7η Οκτωβρίου θα αναγκάσει την Παλαιστίνη να ξαναγράψει τους πολιτικούς και γεωπολιτικούς κανόνες που διέπουν ολόκληρη τη Μέση Ανατολή τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς και τη θέση του Ισραήλ έναντι των αραβικών κρατών και του παραδείγματος περιφερειακής ισχύος με επίκεντρο τις ΗΠΑ», δηλώνει ο Μπαρούντ.