Voor het eerst in meer dan een halve eeuw ontwaakt Syrië in een toekomst zonder de familie Assad aan het roer.

Het onderdrukkende regime, dat ooit onaantastbaar leek, stortte in de vroege uren van 8 december in, en liet een land achter dat getekend is door oorlog, repressie en massale ontheemding.

De straten van Damascus zijn nu gevuld met Syriërs die dromen over wat de toekomst zal brengen terwijl ze beginnen met het herbouwen van hun huizen. Ze vragen zich af of dit lang bevochten moment eindelijk het Syrië zal brengen dat ze in 2011 voor ogen hadden, het jaar waarin Syriërs in opstand kwamen tegen Bashar al-Assad.

Terwijl het land de val van de tiran viert en Ahmed al Sharaa in de schijnwerpers treedt als president van de Syrische overgangsregering, kijken Syriërs met hoop en enige bezorgdheid naar de toekomst.

De taak om het hele land opnieuw op te bouwen “moet vanaf nul beginnen,” aldus Zain Al-Abidin, een Syrische journalist gevestigd in Deir Ezzor in het noorden van Syrië.

“Syrië, onder het bewind van de Assads – of het nu Hafez of zijn zoon Bashar was – is nooit echt een staat geweest. We staan nu voor een land dat volledig verwoest is,” vertelt Al-Abidin aan TRT World.

Met ingestorte instellingen en een verwoeste economie is Syrië zo zwaar getroffen onder het bewind van Assad dat het niet eens meer voldoet aan de definitie van een staat, zonder enige echte bestuur.

Vandaag de dag liggen hele steden in puin, is de economie ingestort en blijft de samenleving diep verdeeld na decennia van tirannie.

Gezien de huidige omstandigheden verwachten Syriërs geen grote politieke veranderingen van de ene op de andere dag.

“We hebben geen toverstok, en zelfs Ahmed al Sharaa heeft niet de luxe om snelle hervormingen door te voeren,” voegt hij eraan toe. Daarom erkennen Syriërs volledig dat de uitdaging die voor hen ligt buitengewoon zwaar zal zijn.

“Eerlijk gezegd rekenen we op de oprechte wil van het Syrische volk om hun land stap voor stap opnieuw op te bouwen. Elk leiderschap, of het nu al Sharaa is of iemand anders, zal in dit opzicht steun vinden bij het Syrische volk.”

Een onafhankelijke journalist uit Daraa, Syrië, Nedal Al-Amari, sluit zich hierbij aan.

“Wij Syriërs begrijpen vandaag dat het erg moeilijk is om grote hervormingen door te voeren binnen een zeer korte overgangsperiode. We zijn ons volledig bewust van de omvang van de catastrofe die het Assad-regime heeft achtergelaten.”

“Ik verwacht echter dat Ahmed al Sharaa zal werken aan de ontwikkeling van staatsinstellingen in al hun vormen. Syriërs zullen misschien niet onmiddellijk de impact van deze hervormingen voelen, maar dergelijk werk vergt tijd,” vertelt Al-Amari aan TRT World.

Uiteindelijk zal het nieuwe Syrië een meerpartijenstaat zijn die wordt geregeerd door de rechtsstaat, en niet een eenpartijstaat, zo voorziet Al-Amari.

Nieuwe parlement, nieuwe grondwet en verkiezingen

Vorige week schetste Ahmed al Sharaa in zijn eerste toespraak na zijn benoeming tot president van Syrië voor de overgangsperiode een routekaart voor de toekomst van het land na de val van het Assad-regime.

Zijn plannen omvatten de oprichting van twee commissies – een om een kleiner parlement te selecteren en een andere om een nationale dialoogconferentie voor te bereiden, samen met de oprichting van “een uitgebreide overgangsregering die de diversiteit van Syrië vertegenwoordigt, inclusief mannen, vrouwen en jongeren, om de instellingen van het land opnieuw op te bouwen totdat vrije en eerlijke verkiezingen kunnen plaatsvinden.”

Dit zou worden gevolgd door een “constitutionele verklaring,” voegde al Sharaa eraan toe, in een duidelijke verwijzing naar het proces van het opstellen van een nieuwe Syrische grondwet.

“Ahmed al Sharaa is algemeen populair als een revolutionair die het gewapende verzet leidde dat ons uiteindelijk bevrijdde van dit martelende regime,” zegt Dr. Noor Ghazal Aswad, assistent-professor Politieke Retoriek aan de Universiteit van Alabama.

“Ik denk niet dat ik overdrijf als ik zeg dat als er vandaag verkiezingen zouden worden gehouden, hij met een overweldigende meerderheid zou worden gekozen,” vertelt ze aan TRT World.

Al-Abidin gelooft ook dat de meeste aspecten van Syrië’s toekomstige bestuur in grote lijnen door Syriërs zijn overeengekomen.

De nieuwe grondwet, voegt hij eraan toe, moet het sociale weefsel van Syrië weerspiegelen, dat overwegend moslim is, terwijl het ook zorgt voor een soepele politieke overgang, het machtsevenwicht definieert en de legitieme rechten van alle Syriërs garandeert.

“De rol van president al Sharaa in het politieke landschap is buitengewoon belangrijk, aangezien hij er tot nu toe in is geslaagd om zowel het politieke als het militaire toneel in Syrië te verenigen,” zegt Al-Amari.

“Ik verwacht dat het nieuwe Syrië in zekere mate op Turkije zal lijken, vooral gezien de groeiende toenadering tussen de nieuwe Syrische regering en Turkije,” voegt hij eraan toe.

Uitdagingen vooruit

In zijn overwinningsspeech was de boodschap van “al Sharaa duidelijk: Laten we Syrië samen opnieuw opbouwen,” zegt Dr. Aswad.

Maar de relatief soepele overgang kan een fragiele realiteit verhullen, voegt ze eraan toe.

“De verwachtingen voor hem zijn hoog, maar de uitdagingen blijven hetzelfde. Syrië is in alle opzichten een mislukte staat. Meer dan 90 procent van de bevolking leeft onder de armoedegrens, en voor velen zijn basisbehoeften zoals water en elektriciteit luxe die ernstig beperkt zijn,” legt Aswad uit.

Het is vermeldenswaard dat veel krachten proberen het land verder in geweld te storten.

De door PYD/YPG gedomineerde terreurgroep SDF, die uitgestrekte gebieden controleert, vormt een van de grootste obstakels voor stabiliteit in Syrië.

Met controle over belangrijke gebieden in Deir Ezzor, Raqqa en Hasakah, richt de groep zich vooral op burgergebieden in Syrië, met name rond de Tishrin-dam, waar tienduizenden mensen wonen.

De dreigingen stoppen daar niet.

In het zuiden blijven Israëlische luchtaanvallen de Syrische soevereiniteit schenden, vooral in Quneitra en Daraa, wat een extra laag van instabiliteit toevoegt.

Het Israëlische leger bezette begin december 2024 de gedemilitariseerde zone op de Golanhoogten, in strijd met de Ontkoppelingsovereenkomst van 1974 met Syrië, in een stap die Israëls controle over Syrisch grondgebied uitbreidde, waarvan het grootste deel sinds de Midden-Oostenoorlog van 1967 is bezet.

Een andere grote uitdaging voor het nieuwe leiderschap van Syrië is de dreiging van Daesh.

“Vanaf de eerste dag van het verzet tegen de agressie van Bashar al Assad heeft Daesh de Syrische revolutionairen openlijk bedreigd en hen ervan beschuldigd dat zij vazallen zijn van Turkije en andere externe machten”, aldus Al-Abidin.

“Zelfs in zijn meest recente publicaties heeft de terreurgroep zijn voornemen verklaard om militaire operaties tegen de nieuwe regering voort te zetten,” benadrukt hij.

Dus Syrië staat nu niet alleen voor de taak om een nieuw politiek kader te creëren, maar ook om eenheid binnen het land te bereiken.

Maar velen geloven dat de gevaren te overwinnen zijn.

President al Sharaa speelt momenteel een fundamentele rol in het door oorlog verscheurde land en is een hoeksteen in de wederopbouw ervan, aldus Al-Amari.

“We weten allemaal dat Syrië diep verdeeld was op maatschappelijk niveau. Toch is al Sharaa er tot nu toe in geslaagd om wraakacties te beteugelen en de burgerlijke vrede te bewaren, wat ik beschouw als een opmerkelijke prestatie,” zegt Al-Amari.

Aswad gelooft ook dat de toekomst van het land zal afhangen van al Sharaa’s vermogen om verschillende facties te verenigen.

“Vooruitkijkend heeft Syrië een lokaal gedreven proces nodig dat zich richt op verzoening en wederopbouw. De revolutie mag dan het regime hebben omvergeworpen, maar de echte uitdaging is nu het creëren van een stabiele, democratische samenleving.”

“Al Sharaa biedt hoop, maar of die hoop bestand is tegen de moeilijkheden die voor ons liggen, moet nog blijken,” voegt Aswad eraan toe.

Voor de Syriërs die werken aan een nieuw leven onder een helderder Damascus, is het moeilijk te zeggen hoe het nieuwe Syrië eruit zal zien. Maar ze blijven hoopvol voor een betere toekomst.

“Het Syrische volk is veerkrachtig, houdt van het leven en streeft altijd naar een betere toekomst. De vreugde die mensen voelen bij de val van dit regime geeft ons reden om te geloven in een beter Syrië,” voegt Al-Abidin toe.