Maandenlang kreeg de regerende partij Georgian Dream in Georgië felle kritiek van Westerse mogendheden vanwege haar ‘buitenlandse invloed’-wet. De Europese Unie, de Verenigde Staten en de binnenlandse pro-Westerse oppositie veroordeelden de wetgeving als een ‘Russisch geïnspireerde’ poging om het maatschappelijk middenveld te onderdrukken. Ze beschuldigden de regering ervan richting de autoritaire tactieken van Moskou te bewegen.

Echter, in een diplomatieke zet kondigde Georgian Dream eerder deze maand aan dat de controversiële wet vervangen zou worden door een ‘woord-voor-woord kopie van de Amerikaanse Foreign Agents Registration Act (FARA)’. Deze onverwachte stap heeft Westerse critici, die de partij voortdurend beschuldigden van autoritarisme en pro-Russische neigingen, verrast. Als de nieuwe wet een exacte kopie is van de Amerikaanse ‘buitenlandse agenten’-wet, hoe kan het Westen deze dan blijven bekritiseren zonder zichzelf bloot te stellen aan dubbele standaarden?

De wet die de controverse veroorzaakte

In mei 2024 nam het Georgische parlement de ‘Wet op Transparantie van Buitenlandse Invloed’ aan. Deze wet verplichtte niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) en mediakanalen die meer dan 20 procent van hun financiering uit buitenlandse bronnen ontvangen, zich te registreren als ‘organisaties die de belangen van een buitenlandse macht nastreven’.

Deze wetgeving kreeg zware kritiek van Westerse landen, die het vergeleken met de Russische ‘buitenlandse agenten’-wet uit 2012. Ze uitten zorgen over mogelijke onderdrukking van het maatschappelijk middenveld en de persvrijheid.

Critici beweerden dat de wet bedoeld was om oppositie te onderdrukken en ongunstige narratieven voor de Georgische regering te controleren.

Door het Westen werd de wet bestempeld als Georgië’s ‘Russische wet’, met waarschuwingen dat het Tbilisi’s pad naar EU-lidmaatschap in gevaar zou kunnen brengen. De VS veroordeelden het als ‘Kremlin-geïnspireerd’ en legden zelfs visumbeperkingen op aan Georgische functionarissen vanwege de wet.

Hoe wordt FARA in de VS toegepast?

FARA, voor het eerst ingevoerd in 1938, vereist dat individuen en organisaties die politieke activiteiten uitvoeren namens buitenlandse entiteiten zich registreren bij het Amerikaanse ministerie van Justitie. Hoewel het oorspronkelijk gericht was op nazi-propaganda, is FARA in de loop der jaren selectief toegepast, vaak gericht op buitenlandse mediakanalen, lobbybedrijven en politieke adviseurs.

In recente jaren is FARA gebruikt om individuen en organisaties met banden met vijandige staten zoals Rusland, China en landen in het Midden-Oosten te onderzoeken.

Hoewel het Westen Georgië’s ‘buitenlandse agenten’-wet routinematig bekritiseert vanwege vermeende targeting van media, is het opmerkelijk dat de VS FARA ook toepast op buitenlandse mediakanalen, met name die uit Rusland en China.

Hoe zal de wet in Georgië worden toegepast?

De Georgian Dream-partij stelt dat het doel van haar ‘buitenlandse invloed’-wet is om transparantie te waarborgen, net zoals FARA dat naar verluidt doet in de VS – een land dat vaak wordt gezien als de eerste democratie ter wereld. Gezien het precedent in de VS zou Georgië’s FARA-gebaseerde wet vergelijkbare openbaarmakingsvereisten kunnen opleggen aan buitenlandse gefinancierde ngo’s, lobbygroepen en bepaalde mediakanalen.

Mogelijke doelwitten zijn onder meer:

- Westerse gefinancierde ngo’s: Groepen die aanzienlijke financiering ontvangen van de VS en de EU kunnen onder verhoogde controle komen te staan.

- Buitenlands gesteunde oppositiemedia: Pro-Westerse mediakanalen die buitenlandse financiële steun ontvangen, kunnen worden geclassificeerd als buitenlandse agenten.

- Politieke adviesbureaus met buitenlandse banden: Door het buitenland gefinancierde entiteiten die met internationale steun politieke groeperingen adviseren over verkiezingen en bestuur, moeten zich mogelijk registreren.

Door FARA’s exacte taal over te nemen, legt Georgië de bal terug bij haar Westerse critici. Als zij FARA als een legitieme wet accepteren, waarom zou een letterlijke versie dan onaanvaardbaar zijn in Georgië?

Westerse landen met ‘buitenlandse invloed’-wetten

Het is vermeldenswaard dat verschillende andere Westerse landen, waaronder de EU, Canada, Australië, Duitsland, Frankrijk en België, vergelijkbare wetten hebben die de openbaarmaking van buitenlandse invloed op binnenlandse politieke processen vereisen, hoewel hun reikwijdte en uitvoering variëren.

De EU: Het transparantieregister van de EU, dat in 2011 is opgezet, is bedoeld om de transparantie te vergroten door personen en organisaties op te sporen, waaronder buitenlandse regeringen, lobbyisten en ngo's die invloed proberen uit te oefenen op de besluitvorming in de EU. Hoewel het register vrijwillig is, werkt de EU eraan om het verplicht te maken. Het geeft inzicht in wie het beleid beïnvloedt, wat de doelen zijn en hoeveel financiële middelen er beschikbaar zijn.

Australië: Het Foreign Influence Transparency Scheme (FITS), vastgesteld in 2018, vereist dat personen en entiteiten die zich bezighouden met bepaalde politieke of gouvernementele activiteiten namens buitenlandse regeringen of entiteiten zich registreren.

Canada: In mei 2024 stelde de Canadese regering de Foreign Influence Transparency and Accountability Act (FITAA) voor, die individuen en entiteiten die zich bezighouden met buitenlandse opdrachtgevers zou verplichten om hun afspraken te registreren en alle activiteiten openbaar te maken die de overheid of politieke processen beïnvloeden. Dit voorstel bouwt voort op Canada's bestaande Lobbying Act, die sinds 2008 van kracht is en die de registratie van lobbyisten verplicht stelt, inclusief degenen die lobbyen namens buitenlandse overheden, hoewel het verschilt van FARA in zijn reikwijdte en toepassing.

Duitsland: Het lobbyregister (opgericht in 2022) verplicht lobbyisten, waaronder degenen die buitenlandse belangen vertegenwoordigen, om hun activiteiten te registreren en openbaar te maken.

Frankrijk: De Wet op Transparantie, Corruptiebestrijding en Modernisering van het Economisch Leven (2016) bevat bepalingen voor het openbaar maken van buitenlandse invloed op politieke processen, hoewel deze meer gericht is op lobbyen en belangenconflicten.

België: De Belgische Lobby Wet vereist de registratie van lobbyisten, met inbegrip van degenen die handelen namens buitenlandse entiteiten, om de transparantie in de politieke sfeer te verbeteren.

Verenigd Koninkrijk: Het Foreign Influence Registration Scheme (voorgesteld, niet volledig geïmplementeerd) beoogt de registratie van buitenlandse agenten, vergelijkbaar met FARA.

Het Westerse dilemma: Westerse regeringen bevinden zich nu in een ongemakkelijke positie. Als ze Georgië’s ‘buitenlandse invloed’-wet blijven bekritiseren, riskeren ze de dubbele standaarden van hun eigen juridische systemen bloot te leggen. Als ze Georgië’s stap accepteren, verliezen ze een belangrijk drukmiddel tegen de regerende Georgian Dream-partij.

EU-buitenlandchef Kaja Kallas heeft de maatregel al veroordeeld door te waarschuwen dat deze “de vrijheid van meningsuiting en het maatschappelijk middenveld ondermijnt”.

In haar verklaring ging ze echter voorbij aan het feit dat soortgelijke regels bestaan in de VS en andere westerse democratieën.

Terwijl de spanningen oplopen, blijven de politieke toekomst van Georgië en zijn aspiraties voor EU-lidmaatschap onzeker. Eén ding is echter duidelijk: de Georgian Dream-partij heeft de rollen omgedraaid tegenover haar westerse critici en de komende maanden zullen de consistentie van hun democratische principes op de proef stellen.