In een verrassende stap heeft het Internationaal Strafhof (ICC) vorige week een arrestatiebevel aangevraagd voor Min Aung Hlaing, de militaire leider van Myanmar en hoofdarchitect van de genocide in 2017 tegen de Rohingya-moslims. Zeven jaar na het begin van de etnische zuiveringscampagne biedt deze stap mogelijk enige troost aan een gemeenschap die nog steeds van haar thuisland is uitgesloten.

Meer dan een miljoen Rohingya werden in 2017 gedwongen Myanmar te ontvluchten nadat het leger dorpen in brand stak en een campagne van massamoord, groepsverkrachting en deportatie uitvoerde tegen duizenden leden van de gemeenschap.

Min Aung Hlaing, die wordt beschuldigd van misdaden tegen de menselijkheid, wordt ervan beschuldigd etnische zuivering te hebben bevorderd en deze verborgen te houden voor het publiek.

Tienduizenden mensen werden gedood, terwijl overlevenden zich verspreidden over vluchtelingenkampen in het naburige Bangladesh. Velen zitten nog steeds vast in overvolle, ondergefinancierde faciliteiten en worden geconfronteerd met voortdurende schendingen van hun rechten.

Nu het leger van de generaal verdere wreedheden pleegt tegen Rohingya-moslims in de westelijke staat Rakhine, is een ICC-arrestatiebevel cruciaal om de straffeloosheid van de junta aan te pakken.

De junta zou kunnen aanvoeren dat Myanmar geen lidstaat van het ICC is en niet gebonden is aan zijn acties. Maar dat verandert niets aan het feit dat het ICC de grensoverschrijdende misdaden van het leger tegen Rohingya in Bangladesh, waaronder deportatie, kan onderzoeken. Het arrestatiebevel zorgt er dus voor dat de zoektocht naar gerechtigheid levend blijft.

Gruwelijke wreedheden

Als architect van de genocide van 2017 zou de arrestatie van Min Aung Hlaing een keerpunt kunnen betekenen in de zoektocht naar gerechtigheid voor het Rohingya-volk. Jarenlang heeft het leger van Myanmar alles in het werk gesteld om de genocide op de Rohingya naar de achtergrond te schuiven.

Een arrestatiebevel is een belangrijke stap om deze muur van straffeloosheid te doorbreken. Onder leiding van de generaal pleegde het leger gruwelijke misdaden, waaronder wijdverbreid seksueel geweld, zoals groepsverkrachting, en de deportatie van de Rohingya uit hun thuisland.

Het gebrek aan internationale verantwoordelijkheid heeft dergelijke misdaden ongecontroleerd laten voortduren, met diepe littekens voor generaties Rohingya. Sinds 2017 zijn de gevolgen van deze wreedheden schrijnend.

Kijk maar naar Bangladesh, waar talloze Rohingya gedwongen werden te vluchten. Meer dan een miljoen zitten nog steeds opgesloten in overvolle vluchtelingenkampen. Voor de ontheemden blijft de belofte van veiligheid een illusie, terwijl ze blijven vechten voor erkenning en het recht om naar huis terug te keren.

Deze schrijnende realiteiten zijn het directe gevolg van Min Aung Hlaing's massale uitwijzingscampagne. Zijn arrestatie zou niet alleen een begin kunnen maken met het aanpakken van de jarenlange onrechtvaardigheid die de Rohingya hebben doorstaan, maar ook een krachtig signaal afgeven aan andere militaire officieren die medeplichtig zijn aan de genocide: niemand staat boven de wet.

Laten we duidelijk zijn. Het mondiale gebrek aan actie heeft de militaire junta van Myanmar alleen maar aangemoedigd om haar wreedheden voort te zetten. Min Aung Hlaing zou momenteel toezicht houden op een toename van massamoorden op Rohingya en een systeem van apartheid in stand houden dat duizenden Rohingya veroordeelt tot een leven van systematische ontbering.

Op zoek naar verantwoording

Het falen van internationale instanties, waaronder de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, om betekenisvolle druk uit te oefenen op de junta heeft Rohingya-leiders teleurgesteld en hun roep om gerechtigheid onbeantwoord gelaten.

Een arrestatiebevel van het ICC biedt echter een sprankje hoop op verantwoordelijkheid en biedt een cruciale kans om de wijdverbreide straffeloosheid van de junta te doorbreken. Jaren van getuigenverklaringen en gedocumenteerd bewijs dagen rechtstreeks de pogingen van Min Aung Hlaing uit om de pogrom van 2017 onbestraft te laten.

Onder zijn leiding werd de Rohingya-minderheid systematisch gedemoniseerd en werd een klimaat gecreëerd waarin ultranationalistische boeddhisten massamoorden coördineerden met het leger. De ernst van de door de staat geleide wreedheden werd jarenlang zwaar onderschat, en daarmee ook het lijden van de Rohingya.

Mensenrechtenorganisaties kunnen troost putten uit het feit dat dit arrestatiebevel een belangrijke stap is in het uitoefenen van druk op de junta. Het bevel tegen Min Aung Hlaing zou de meest prominente autorisatie kunnen zijn tegen een lid van de militaire regering van Myanmar, wat de mogelijkheid vergroot van verdere bevelen tegen ondergeschikten die betrokken waren bij de genocide.

Genoeg is genoeg

Op de grond betekent de aankondiging van het ICC weinig voor degenen die lijden in Myanmar en Bangladesh.

Maar hoofdaanklager Karim Khan heeft de urgentie benadrukt om de genocide van het leger in Rakhine een halt toe te roepen en onthuld dat er aanvullende arrestatiebevelen in de pijplijn zitten. Hij heeft ook bevestigd dat de Rohingya en hun strijd voor gerechtigheid "niet zijn vergeten."

Een deel van die strijd zal betekenen dat alle vormen van vervolging en wreedheid tegen de ongeveer 630.000 Rohingya die in Myanmar worden onderdrukt, moeten worden beëindigd.

Bewijs van Human Rights Watch (HRW) toont aan dat het leger van Myanmar zich schuldig maakt aan willekeurige aanvallen op leden van de gemeenschap en illegaal Rohingya-mannen heeft gerekruteerd om te dienen in de bredere oorlogscampagne van de junta in hun geboortestaat.

De beloftes van gerechtigheid en verantwoordelijkheid blijven ver weg zolang Min Aung Hlaing een klimaat van vervolging in stand kan houden dat verder reikt dan 2017 en tot op de dag van vandaag voortduurt. Dit is belangrijk omdat het ICC misdaden onderzoekt die zijn gepleegd in de laatste maanden van 2017.

Maar zelfs met de dreiging van arrestatiebevelen is er weinig dat het leger ervan weerhoudt de genocide voort te zetten in de komende jaren.

Talrijke Rohingya-rechtenorganisaties zeggen dat de ICC-bevelen verder moeten gaan dan symbolische gebaren en moeten leiden tot daadwerkelijke actie. Het wachten heeft te lang geduurd: activisten, getuigen en overlevenden hebben jarenlang aangedrongen op onderzoeken die moeten leiden tot veroordelingen.

Het proces blijft traag en vol uitdagingen. Het ICC kan tot 100 dagen nodig hebben om een arrestatiebevel tegen Min Aung Hlaing af te ronden, en een daadwerkelijke vervolging kan jaren duren. Een bijkomend probleem is dat Min Aung Hlaing zelden naar het buitenland reist. Zijn aanwezigheid in een van de 124 ICC-lidstaten is een belangrijke overweging voor een arrestatie.

Toch is het arrestatiebevel meer dan een procedurele stap. Voor een militair regime dat systematisch moord, verkrachting en de gedwongen uitwijzing van de Rohingya heeft georganiseerd, is het ICC-bevel een betekenisvolle poging tot langverwachte verantwoordelijkheid.

Overlevenden van de genocide hebben lang gepleit voor een beginpunt dat de straffeloosheid van het leger doorbreekt. Het arrestatiebevel is dat beginpunt – een signaal aan de wereld dat de misdaden tegen de Rohingya niet zullen worden genegeerd en dat gerechtigheid, hoewel vertraagd, een haalbaar doel blijft.