Toen de Amerikaanse president Donald Trump een invoertarief van 25 procent oplegde op goederen uit Canada en Mexico en 10 procent op goederen uit China, veroorzaakte hij een kettingreactie en ontketende hij een wereldwijde handelsoorlog.

China reageerde een paar dagen later met een tarief van 15 procent op Amerikaanse steenkool en LNG en heffingen van 10 procent op enkele andere producten, met ingang van 10 februari.

Trump legde ook tarieven op aan Mexico en Canada, maar heeft de implementatie ervan met een maand uitgesteld na spoedbesprekingen met de twee buurlanden. Ook de Europese Unie heeft vergeldingsmaatregelen gezworen nadat Trump het 27 leden tellende blok met soortgelijke tarieven had bedreigd.

De agressieve strategie van de VS markeert een belangrijk keerpunt in de wereldhandel en brengt aanzienlijke risico's met zich mee, niet alleen voor de VS, maar ook voor de stabiliteit van het internationale economische systeem.

De Amerikaanse econoom en professor aan de Columbia University, Jeffrey Sachs, uitte ernstige zorgen over deze aanpak. Hij noemde de heffingen “een misplaatste en schadelijke vorm van Amerikaanse staatskunde” en waarschuwde dat deze protectionistische benadering niet alleen de VS, maar ook de wereldeconomie schaadt.

Deze onstabiele situatie biedt China echter ook een strategische kans om niet alleen zijn invloed uit te breiden, maar mogelijk de mondiale economische orde te herdefiniëren.

Gokken met hoge inzet

De redenatie van de Amerikaanse regering achter het opleggen van tarieven is veelzijdig. Het doel is om handelsonevenwichtigheden aan te pakken, binnenlandse industrieën te beschermen en tegenwicht te bieden aan wat zij beschouwt als oneerlijke handelspraktijken van andere landen.

Zo heeft de VS vaak gewezen op haar handelstekort met China, dat in 2022 een recordhoogte van $382,9 miljard bereikte, als een belangrijke rechtvaardiging voor haar handelsbeleid. De heffingen zouden volgens de VS nodig zijn om “het speelveld egaal te maken” en binnenlandse productie te stimuleren.

De effectiviteit van tarieven om deze doelen te bereiken is echter zeer betwistbaar.

Economische theorieën en historische voorbeelden suggereren dat tarieven vaak leiden tot vergeldingsmaatregelen, wat escaleert in handelsoorlogen waarbij alle betrokken partijen schade ondervinden.

De geschiedenis biedt een duidelijke waarschuwing: de Smoot-Hawley Tariff Act van de jaren 1930, die aanzienlijke tarieven oplegde, veroorzaakte een wereldwijde golf van protectionisme met rampzalige gevolgen.

Dit leidde tot de ineenstorting van de internationale handel, verslechtering van vreedzame relaties tussen landen en uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog.

De handelsoorlog tussen China en de VS in 2018-2019 is een ander duidelijk voorbeeld.

De VS stelden invoerrechten in op Chinese goederen ter waarde van honderden miljarden dollars, wat ertoe leidde dat Peking vergeldde met invoerrechten op Amerikaanse producten, waaronder landbouwproducten zoals sojabonen.

Dit leidde tot hogere kosten voor Amerikaanse consumenten voor een reeks goederen, van elektronica tot kleding, en had grote gevolgen voor Amerikaanse boeren die hun export naar China zagen kelderen.

Een studie van de Federal Reserve schatte bijvoorbeeld dat de handelsoorlog het Amerikaanse BBP met ongeveer 0,3 procent verminderde, wat neerkomt op een verlies van $62 miljard.

Naast hogere consumentenprijzen en verminderde concurrentiekracht van bedrijven verstoren dergelijke acties complexe mondiale toeleveringsketens.

Bovendien suggereren analyses dat de handelsoorlog Amerikaanse bedrijven minstens $1,7 biljoen aan beurswaarde en bijna 300.000 banen heeft gekost.

Trumps besluit om tarieven als primair instrument van economische staatskunde in te zetten, is een gok met hoge inzet. Het risico bestaat dat bondgenoten worden vervreemd, internationale instellingen zoals de Wereldhandelsorganisatie (WTO) worden ondermijnd en de geloofwaardigheid van de VS als betrouwbare handelspartner wordt aangetast.

De recente handelsgeschillen met de Europese Unie over tarieven op staal en aluminium hebben bijvoorbeeld de trans-Atlantische relaties onder druk gezet en zorgen gewekt over de toekomst van het mondiale handelssysteem.

De afhankelijkheid van de VS van tarieven verzwakt ook hun vermogen om het voortouw te nemen in wereldwijde handelskwesties en creëert een opening voor andere landen, zoals China, om hun invloed te doen gelden bij het vormgeven van de toekomst van de internationale handel.

Een kans voor China

Te midden van deze oplopende handelsspanningen bevindt China zich in een unieke positie om zijn belangen te bevorderen en de mondiale orde te hervormen. Het agressieve tariefbeleid van de VS heeft een leiderschapsvacuüm in de internationale handel gecreëerd, dat China graag wil opvullen.

China heeft consequent gepleit voor multilateralisme en benadrukt het belang van internationale samenwerking en het op regels gebaseerde systeem van de WTO.

Terwijl de VS zich uit deze aanpak terugtrekt, presenteert 's werelds op één na grootste economie zich als een fervent voorvechter van vrijhandel en globalisering.

Deze houding wordt versterkt door de indrukwekkende handelsprestaties van China: in 2024 bedroeg de totale goederenhandel vorig jaar 43,85 biljoen yuan (ongeveer 6,1 biljoen dollar), een stijging van 5 procent op jaarbasis, met een export van 25,45 biljoen yuan en een import van 18,39 biljoen yuan, wat zowel economische dynamiek als een engagement voor open markten aantoont.

Het Belt and Road Initiative (BRI) is een voorbeeld van China's strategie om zijn economische en politieke invloed uit te breiden.

Sinds de lancering heeft het BRI opmerkelijke groei doorgemaakt, met meer dan 150 landen en internationale organisaties die tegen 2024 samenwerkingsovereenkomsten hebben ondertekend.

De tastbare impact van het BRI is duidelijk. In Afrika heeft de Mombasa-Nairobi Standard Gauge Railway het transport in Kenia aanzienlijk verbeterd, de reistijd verkort en duizenden lokale banen gecreëerd.

In Azië heeft de China-Pakistan Economic Corridor (CPEC) bijgedragen aan de ontwikkeling van energiecentrales, wegen en havens. De Gwadar-haven, een CPEC-project, is getransformeerd van een kleine vissershaven tot een belangrijke regionale hub.

Deze infrastructuurprojecten in Azië, Afrika en Latijns-Amerika creëren nieuwe handelsroutes, versterken partnerschappen en bouwen een netwerk van economische onderlinge afhankelijkheid op dat de traditionele door het Westen geleide orde kan uitdagen. China's groeiende economische macht en bereidheid om met landen op hun voorwaarden samen te werken, maken het een steeds aantrekkelijkere partner, vooral voor ontwikkelingslanden.

Ter illustratie: Peking is nu de grootste handelspartner voor meer dan 140 landen en regio's.

In Latijns-Amerika is China voor veel landen een belangrijke handelspartner geworden. Beijing is al 15 jaar op rij de grootste handelspartner en exportbestemming van de Zuid-Amerikaanse natie.

Statistieken tonen aan dat het handelsvolume tussen de twee landen in 2023 $181,53 miljard bereikte, waarbij Brazilië het eerste Latijns-Amerikaanse land werd dat meer dan $100 miljard aan export naar China verwezenlijkte.

Nu de VS zich terugtrekt uit haar traditionele leiderschapsrol, grijpt China de kans om alternatieve modellen van ontwikkeling en economische samenwerking aan te bieden.

Concluderend kan worden gesteld dat de tarievenactie van de VS voor aanzienlijke volatiliteit en onzekerheid heeft gezorgd in de wereldwijde handelsomgeving. Hoewel de regering Trump hoopt haar economische doelstellingen te bereiken, brengt haar agressieve aanpak aanzienlijke risico's en mogelijk onbedoelde gevolgen met zich mee.

Aan de andere kant heeft China de mogelijkheid om deze situatie in zijn voordeel te benutten. Door multilateralisme te promoten, zijn economische invloed uit te breiden en zichzelf te positioneren als een verantwoordelijke wereldleider, kan China de mondiale orde in zijn voordeel hervormen. Toch is China's pad niet zonder uitdagingen. Het moet zijn eigen interne economische kwetsbaarheden aanpakken, vertrouwen opbouwen met andere landen en de complexiteit van internationale betrekkingen zorgvuldig navigeren.

De komende jaren zullen cruciaal zijn om te bepalen of China erin slaagt deze kans te grijpen en zijn positie als leidende kracht in de 21e eeuw te consolideren.