Op 29 oktober 2024 werden de inwoners van Zuidoost-Spanje wakker in de nasleep van verwoestende overstromingen die meer dan 220 levens eisten en aanzienlijke schade aan de infrastructuur veroorzaakten.

Deze overstromingen, veroorzaakt door stortregens die gelijk stonden aan een jaarhoeveelheid regen, waren niet de eerste in Europa en zullen zeker niet de laatste zijn, aangezien de opwarming van de aarde de planeet met ongekende intensiteit en frequentie treft.

Onze planeet ondergaat ongekende klimaatveranderingen die kritieke drempels overschrijden waar wetenschappers al lang voor waarschuwen. Recente rapporten tonen aan dat de wereldwijde gemiddelde temperaturen met meer dan 1,5°C zijn gestegen in vergelijking met pre-industriële tijden (1850-1900).

Hoewel deze stijging voor het grote publiek misschien klein lijkt, vormt het een keerpunt dat de toekomst van de mensheid en de ecosystemen van onze planeet bedreigt door de klimaatcrisis te versnellen. Dit leidt tot stijgende zeespiegels, frequentere en hevigere natuurrampen en een enorm verlies aan biodiversiteit.

Een rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie, gepubliceerd vorige maand, onthulde dat de concentraties van broeikasgassen in 2023 recordhoogtes bereikten. Dit wijst op een aanhoudende stijging van de wereldwijde temperaturen in de komende jaren.

Koolstofdioxide, de belangrijkste oorzaak van de opwarming van de aarde, hoopt zich in een ongekend tempo op in de atmosfeer. In slechts twee decennia is de concentratie met meer dan 10 procent toegenomen.

Deze stijging wordt voornamelijk veroorzaakt door emissies van fossiele brandstoffen. Deze alarmerende trend laat zien dat onze planeet een punt heeft bereikt waarop terugkeer onmogelijk lijkt, en we afstevenen op een dreigende klimaatcatastrofe.

Wetenschappers voorspellen nu al dat 2024 het heetste jaar ooit zal worden. De Copernicus Climate Change Service, onderdeel van het Copernicus-programma van de Europese Unie, kondigde aan dat 22 juli 2024 de heetste dag in de moderne geschiedenis was, met een wereldwijde gemiddelde dagtemperatuur van 17,15°C.

Stijgende gemiddelde temperaturen zijn een cruciale waarschuwing, die niet alleen hogere maximum- en minimumtemperaturen aangeven, maar ook een groeiende kans op extreme weersomstandigheden. Deze omvatten de hittegolven van deze zomer in delen van de VS, verwoestende overstromingen in Zuid-Europa en woedende bosbranden in Zuid-Amerika.

Wereldwijd betalen mensen een hoge prijs voor deze extreme weersomstandigheden, waarbij ontwikkelingslanden het zwaarst worden getroffen. Een recente studie van Imperial College London onthulde dat meer dan 570.000 sterfgevallen zijn toegeschreven aan 10 ernstige klimaatrampen sinds 2004. De droogte in Somalië in 2011, die 258.000 levens eiste door hongersnood veroorzaakt door stijgende temperaturen, is een schrijnend voorbeeld.

Verdwijnende landen

Wetenschappers zijn het erover eens dat aanhoudende industriële activiteiten en ongecontroleerde gasemissies tegen het einde van deze eeuw zullen leiden tot een wereldwijde temperatuurstijging van 2,7°C.

Dit sombere scenario brengt rampzalige gevolgen met zich mee, waaronder de mogelijke onderdompeling van hele landen en eilanden zoals Bangladesh, de Malediven en de Egyptische kuststad Alexandrië door stijgende zeespiegels. Het bedreigt ook de voedselzekerheid, verstoort ecosystemen en ondermijnt wereldeconomieën.

Helaas dragen mensen de verantwoordelijkheid voor deze extreme weersomstandigheden door menselijke activiteiten en het misbruiken van natuurlijke hulpbronnen.

Wetenschappers wijten de versnelling van extreme weersomstandigheden aan de toenemende concentraties broeikasgassen in de atmosfeer, wat leidt tot een merkbare stijging van de gemiddelde temperaturen.

Deze gevaarlijke situatie heeft VN-secretaris-generaal António Guterres ertoe aangezet om herhaaldelijk te waarschuwen dat onze planeet een punt nadert waarop terugkeer onmogelijk is, en hij vergelijkt dit met een “klimaathel”.

Hij dringt aan op een snellere overgang naar een groene economie—één die koolstofarm, efficiënt en milieuvriendelijk is. Hij benadrukte de noodzaak van meer samenwerking tussen ontwikkelde en opkomende economieën, met de nadruk op het versnellen van de overgang van fossiele brandstoffen. Daarnaast riep hij op tot voldoende financiële steun om armere landen te helpen emissies te verminderen en om te gaan met de onvermijdelijke gevolgen van de opwarming van de aarde.

Beloften en beleid

Ondanks de toezeggingen van landen in het kader van het Akkoord van Parijs om de opwarming onder de 1,5°C te houden om de ergste gevolgen van klimaatverandering te voorkomen, blijft de kloof tussen beloften en daadwerkelijk beleid jaar na jaar groter worden. Internationale reacties worden vaak als teleurstellend en ontoereikend beschouwd om de omvang van de uitdaging aan te pakken.

Een recente teleurstelling was het ontwerp van de financiële overeenkomst voorgesteld door het voorzitterschap van COP29 in Azerbeidzjan. De overeenkomst dringt er bij rijke landen, die historisch verantwoordelijk zijn voor de klimaatcrisis door hun industriële activiteiten, op aan om jaarlijks $250 miljard bij te dragen tegen 2035 om armere landen te helpen de gevolgen van klimaatverandering aan te pakken.

Dit voorstel heeft echter kritiek gekregen van alle kanten, omdat het doel tekortschiet bij de geschatte $400 miljard die jaarlijks nodig is voor klimaatadaptatie.

Deze beleidsmaatregelen zijn niet alleen onrechtvaardig, maar spelen ook met de levens van miljoenen mensen, vooral in kwetsbare regio's zoals Afrika en kleine eilandstaten.

Hoopvolle oplossingen

Er is echter nog hoop om de ergste gevolgen van de klimaatcrisis te vermijden. De VN benadrukt dat huidige technologieën de uitstoot aanzienlijk kunnen verminderen tegen 2030 en 2035. Experts benadrukken dat de wereldwijde koolstofemissies tegen 2030 met 45 procent moeten dalen en tegen 2050 netto nul moeten bereiken.

Belangrijke acties omvatten de implementatie van Nationale Adaptatieplannen, het stopzetten van nieuwe fossiele brandstofprojecten, het verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen met 30 procent tegen 2030, het uitfaseren van kolen tegen 2040 en ervoor zorgen dat rijke landen de nodige financiering bieden. Andere oplossingen zijn herbebossing, het beschermen van kwetsbare bevolkingsgroepen, het verbeteren van waarschuwingssystemen en het vergroten van bewustzijn door duurzame gedragingen.

Het bereiken van deze doelen vereist een sterke inzet van individuen, overheden en organisaties.

De klimaatcrisis is niet slechts een milieuprobleem, maar een test van onze menselijkheid en ons vermogen om samen te werken. De rampen die we vandaag zien, zouden een wake-upcall moeten zijn, die ons aanspoort tot onmiddellijke actie. De vraag is nu: zijn we bereid deze verantwoordelijkheid te dragen, of blijven we passieve toeschouwers terwijl onze planeet afstevent op een punt van geen terugkeer?