Në fillim të këtij muaji, një kartëmonedhë modeste prej njëqind rupi nga India (e barasvlershme me 1,15 dollarë) u shit për një shumë marramendëse prej 63.314 dollarësh në një ankand privat në Londër.
Ndërkohë, vitin e kaluar, dy kartëmonedha prej 10 rupi nga epoka e Luftës së Parë Botërore, të rikuperuara nga fundosja e një anijeje indiane në vitin 1918, e cila transportonte monedhë britaniko-indiane, marmelatë dhe municione, u shitën përkatësisht për 7.987 dhe 6.714 dollarë.
Shitja e kësaj kartmonedhë prej 100 rupi ka sjellë në plan të parë një kënaqësi të rrallë numizmatike, e cila ofron një pasqyrë të paçmuar në historinë e pelegrinazhit të shenjtë të Haxhit në Indinë moderne.
Për t’u dalluar nga Rupia e Gjirit, që përdorej nga vendet e Gjirit kur ishin protektorate britanike, kjo kartëmonedhë e veçantë prej 100 rupi mban numrin serial HA 078400 dhe ka të gdhendur fjalën HAJ.
Kjo valutë, e njohur me dashuri si La'l Note (ose kartëmonedha e kuqe), e merr emrin nga nuanca e saj dalluese me ngjyrë të kuqe tullë.
Kjo kartëmonedhë e veçantë u emetua nga Banka Rezervë e Indisë (RBI) në fund të viteve 1950, gjatë qeverisjes së Jawaharlal Nehru, një lider laik që i jepte përparësi parandalimit të kontrabandës së arit mbi përmirësimin e marrëdhënieve me komunitetin mysliman të vendit.
Zyrtarisht e quajtur "HAJJ Note", kjo seri e veçantë kartëmonedhash u emetua ekskluzivisht për përdorim në shtetet e Gjirit, përfshirë Katarin, Kuvajtin, Bahreinin, Shtetin Trucial (sot Emiratet e Bashkuara Arabe) dhe Omanin, për të lehtësuar udhëtimin e pelegrinëve myslimanë drejt Haxhit.
Gjatë qarkullimit të saj, kjo valutë ishte e vlefshme vetëm gjatë pelegrinazhit. Ajo u dizajnua në dy skema të dallueshme ngjyrash – të kuqe dhe blu – dhe përmbante ilustrime të elefantëve dhe varkave me vela, me këto të fundit që simbolizonin udhëtimin e pelegrinëve.
Në nisje nga porti i Bombajit (sot Mumbai), pelegrinëve u shpërndaheshin kartëmonedha blu prej ₹10 dhe të kuqe prej ₹100 për të mbuluar shpenzimet gjatë udhëtimit. Emetimi i kësaj valute të veçantë ishte një masë e menduar mirë nga shteti për t'i ndihmuar pelegrinët në rrugëtimin e tyre fetar.
Është interesante se deri në vitin 1995, pelegrinët nga India vazhdonin të udhëtonin për në Haxh me anije – pasi ishte një alternativë më e përballueshme – duke lundruar me MV Akbari, e cila më vonë u çmontua.
Udhëtimet për Haxh dhe përkujdesja shtetërore ndaj tyre kanë qenë gjithmonë një aspekt i rëndësishëm i historisë së myslimanëve në Azinë Jugore, një rajon që përbën rreth një të tretën e popullsisë myslimane të botës.
India dhe Haxhi
Myslimanët nga Azia Jugore kanë udhëtuar drejt Arabisë Saudite për ta kryer Haxhin prej shekujsh, duke krijuar një lidhje të rëndësishme kulturore dhe fetare mes dy rajoneve.
Në një rrëfim të shkëlqyer mbi historinë e pelegrinazhit të Haxhit ndër shekuj, studiuesi Rishad Chowdhury, në librin e tij Haxhi Ndër Perandori: Pelerinazhi dhe Kultura Politike Pas Mughalëve, 1739-1857, shkruan:
"Anijet e pelegrinëve nga nënkontinenti niseshin nga Surati, një qendër tregtare në Indinë Perëndimore, e njohur dikur si Bab al-Makkah (Porta e Mekës). Ishte një qytet kozmopolit ku raportet tregojnë për praninë e tregtarëve dhe emigrantëve arabë, persianë dhe turq deri në fund të shekullit të 18-të."
Perandorët Mughal ndërtuan strehimore dhe infrastrukturë për të ndihmuar pelegrinët në këtë qytet. Më vonë, gjatë sundimit britanik, Surati humbi rëndësinë e tij në favor të porteve të tjera si Mumbai dhe Kolkata.
Gjatë periudhës Mughal, pelegrinët nga Azia Jugore përbënin një burim të rëndësishëm të ardhurash për Hixhazin, aq sa burokracia osmane e quante Haxhin "Mevsim-e-Hindi" – Sezoni Indian.
Perandori Akbar shpesh përmendet si sundimtari i parë që organizoi zyrtarisht udhëtime për Haxh nga India Veriore. Me rënien e Perandorisë Mughal dhe ardhjen e Kompania Britanike e Indisë Lindore, edhe anglezët u përfshinë në mbështetjen e Haxhit – ndonëse fillimisht me hezitim.
Për Kompaninë e Indisë Lindore, ky angazhim ishte një strategji për të forcuar kontrollin mbi Oqeanin Indian dhe për të parandaluar fuqitë e tjera evropiane, si francezët dhe holandezët, nga ndërhyrjet e tyre në rajon.
Në mënyrë interesante, shumë nga pelegrinët ishin gra muslimane aristokratike. Surat, një qytet port në bregun perëndimor të Indisë, u zëvendësua më vonë nga Bombaji si porta kryesore për nisjen në udhëtimin për në Arabinë Saudite.
Në vitin 1927, anija e parë që transportonte pelegrinët u nis për në Xhedah. Por në atë kohë, nuk kishte monedha speciale ose monedha të Indisë Britanike të emetuara ekskluzivisht për Haxh. Vlen të theksohet se të gjitha shtetet e Gjirit Arab përdornin rupinë indiane si mjet ligjor pagese deri në vitin 1959, duke theksuar lidhjet historike ekonomike ndërmjet rajoneve. Ajo u eliminua përfundimisht kur Omani miratoi monedhën e tij në vitin 1973.
Pas ndarjes së Indisë në vitin 1947, e cila çoi në krijimin e Pakistanit dhe, më vonë, të Bangladeshit (pas pavarësisë në vitin 1971), shteti indian vazhdoi të luante një rol në lehtësimin e pelegrinazhit në mënyra të ndryshme.
Për pak më shumë se një dekadë pas pavarësisë, RBI-ja (Rezerva Banka e Indisë) vendosi të nxjerrë këtë monedhë speciale. Një nga arsyet për këtë ishte për të kufizuar blerjen e paligjshme të arit me monedhën indiane të zakonshme.
Por deri në vitet 1970, shtetet e Gjirit kishin prezantuar monedhat e tyre, me Kuvajtin që çoi këtë proces. Si rezultat, Nota e Haxhit u largua gradualisht, dhe raportet e mediave konfirmojnë se, pas tërheqjes së saj, pelegrinët filluan të merrnin drafta bankarë që mund të shkëmbeheshin kur arrinin në Arabinë Saudite.
Sot, rupia indiane e lëshuar veçmas është një koleksion i rrallë nga Azia e Jugut, që kontribuon në historinë materiale të këtij udhëtimi të shenjtë. Objekte të tjera të lidhura përfshijnë një hartë të rrallë të Haxhit të qytetit të shenjtë të Mekës dhe Medinës, të porositur nga A‘isha Gül, vajza e al-Hajj al-Sayyid Hasan Riza, një mësues kalligrafie në Musika-i Hümayun Mektebi, shkollën e parë të muzikës të Perandorisë Osmane.
Harta shërben si një certifikatë Haxhi dhe është e dizajnuar me një mbishkrim nga kapitulli i tretë i Kuranit, vargu 97. Ajo paraqet një pamje ajrore të katër vendeve të shenjta islame Meke, Medina, Jerusalem dhe Najaf – së bashku me pamjet e portit të Xhedah. Është nënshkruar nga piktori me origjinë indiane Sayyid Muhammad Chisti, megjithëse vendndodhja e saktë e ilustruar nuk është shënuar si India apo Meka.
Objekte të tilla, që lidhin Indinë me Haxhin, janë të rralla dhe të pakta, sidomos krahasuar me pasurinë e objekteve nga kultura dhe shtete të tjera, si Perandoritë Safavide ose Osmane, të cilat kanë një gamë më të gjerë objektesh të lidhura me pelegrinët, nga shishe deri tek certifikatat dhe hartat e Haxhit.
Kjo e bën "La'l note" të thjeshtë një artefakt historik të pazëvendësueshëm – një portë për të kuptuar kulturën islame dhe historinë e përbashkët ndërmjet Indisë dhe shteteve të Gjirit. Përtej rëndësisë fetare të Haxhit si mbledhja përfundimtare e myslimanëve nga e gjithë bota, pelegrinazhi ka shërbyer gjatë kohës si një vend për shkëmbimin kulturor, tregti dhe biznes mes Lindjes së Mesme dhe pjesës tjetër të botës. Rëndësia e La'l Note qëndron pikërisht në këtë kontekst.
