Mes ndryshimit të aleancave globale dhe një përçarjeje në rritje transatlantike, BE-ja përballet me rrezikun e izolimit pa lidhje më të forta me Türkiyen, thonë ekspertët turq, duke theksuar se bashkëpunimi në energji, tregti dhe digjitalizim mund ta forcojë pozitën gjeopolitike të Evropës dhe ndikimin global.

“Nëse BE-ja ka një plan strategjik serioz, është më mirë që Evropa t’i bashkojë duart me Türkiyen”, tha profesori i asociuar Suay Nilhan Acikalin, një ekspert turk i politikës së jashtme dhe udhëheqjes politike.

Ekspertët argumentojnë se roli kryesor i Türkiyes në rajon, krahas pozicionit të saj si fuqia e dytë më e madhe ushtarake e NATO-s, e bën atë të domosdoshëm për Evropën.

Türkiye kontribuon ndjeshëm në sigurinë euroatlantike. Injorimi i këtyre kontributeve do të ishte një mbikëqyrje e thellë,” tha për TRT World ekspertja e marrëdhënieve ndërkombëtare, Aylin Noi, duke i kërkuar BE-së të miratojë një strategji largpamëse.

Rëndësia strategjike e Türkiyes për Evropën është e pamohueshme, megjithatë marrëdhënia e saj me bllokun mbetet e penguar nga "verbëria strategjike" e BE-së, me çështje si Qiproja që lënë në hije bashkëpunimin më të gjerë.

“BE-ja duket tepër e fiksuar me Qipron, duke mbajtur peng të kësaj çështjeje marrëdhënien e saj më të gjerë me Türkiyen”, tha Noi.

Kjo perspektivë e kufizuar ka lënë të pashfrytëzuar potencialin e rëndësishëm të Türkiyes në fusha si siguria, tregtia dhe diplomacia, edhe pse vendi luan një rol vendimtar në ndikimin e zhvillimeve në gjithë Lindjen e Mesme, Afrikë dhe më gjerë.

Türkiye është në qendër të zhvillimeve diplomatike që riformojnë Sirinë pas rënies së regjimit të Bashar al Asadit.

Türkiye ka qenë gjithashtu e rëndësishme në adresimin e sfidave të migracionit dhe kundër terrorizmit, duke vepruar si një forcë stabilizuese për Evropën.

“Türkiye luan një rol të rëndësishëm në parandalimin e terrorizmit të DAESh-it në burimin e tij, luftimin e kërcënimit dhe ndalimin e përhapjes së tij në Evropë”, tha Noi.

Megjithatë, për ta realizuar këtë potencial, BE-ja duhet të pranojë rolin e Türkiyes dhe të angazhohet në mënyrë më konstruktive. Pa Türkiyen, Evropa rrezikon të humbasë një aleat kyç në lundrimin në peizazhin e trazuar global, thanë ekspertët.

Qasja reaktive vs proaktive

BE-ja ka miratuar një qasje të drejtuar nga kriza për marrëdhëniet e saj me Türkiyen, sipas Acikalin. Kjo qasje ka qenë më tepër reaktive sesa proaktive, me BE-në që i drejtohet Türkiyes kryesisht gjatë kohërave të krizës.

"Në 10 vitet e fundit, për fat të keq, BE-ja ka zhvilluar një perspektivë të bazuar në krizë ndaj Türkiyes, veçanërisht kur bëhet fjalë për çështje si kriza e migracionit dhe siguria e energjisë”, shpjegoi Acikalin.

Ndërsa ka çuar në njëfarë bashkëpunimi pozitiv – veçanërisht gjatë krizës së migracionit – perspektiva e kufizuar, e drejtuar nga kriza, lë shumë për të dëshiruar.

"Në fund të ditës, BE-ja vendosi të punojë me Türkiyen gjatë krizës së migracionit dhe krizës energjetike, por kjo është një perspektivë e kufizuar", tha Acikalin, duke i kërkuar BE-së të miratojë një strategji më të menduarit përpara.

Türkiye është një qendër kritike energjetike, që pret tubacione nga Azerbajxhani, Irani, Iraku dhe Rusia që furnizojnë gaz në Evropë përmes rrugëve për në Greqi, Bullgari dhe Itali.

Tubacionet kryesore përfshijnë TurkStream 2, që dërgon mbi 15 miliardë metra kub gaz rus çdo vit nën Detin e Zi dhe Gazsjellësi Trans Anatolian (TANAP), i cili dërgon afro 10 miliardë metra kub gaz azerbajxhanas në vit në Evropën Jugore. Të dyja funksionojnë afër kapacitetit të plotë.

Bashkëpunimi dhe konvergjenca

Pavarësisht sfidave, të dy ekspertët bien dakord se ka mundësi të rëndësishme për një bashkëpunim më të thellë midis Türkiyes dhe BE-së.

Acikalin theksoi energjinë, transportin, tregtinë dhe digjitalizimin si fusha kyç ku Türkiye dhe BE-ja mund të ndërtojnë një partneritet më të fortë dhe reciprokisht të dobishëm.

"Energjia është sektori kryesor këtu". tha Acikalin, duke vënë në dukje rëndësinë e pozicioneve gjeopolitike të Türkiyes në rrugët e energjisë.

"E dyta është transporti dhe tregtia, e cila lidhet gjithashtu me sigurinë energjetike. Së treti, ka një potencial të mirë për bashkëpunim në drejtim të digjitalizimit."

Këto fusha, nëse ndiqen në mënyrë efektive, mund të ndihmojnë si Türkiyen, ashtu edhe BE-në të arrijnë përfitime të rëndësishme ekonomike dhe strategjike, tha ajo.

Ndërprerja e furnizimeve me gaz nga Rusia e ka bërë rolin e Türkiyes edhe më serioz. Me vendet evropiane që kërkojnë rrugë alternative të energjisë, pozicioni i Türkiyes si një qendër e besueshme e tranzitit të energjisë është tani më e rëndësishme se kurrë.

"Sot, tubacionet e energjisë që përshkojnë Türkiyen dërgojnë energji në Evropë, duke e bërë atë një partner thelbësor në garantimin e sigurisë energjetike të Evropës", tha Noi.

“Turkiye përmendet në mënyrë eksplicite në dokumentet e strategjisë së sigurisë së BE-së”, tha Noi, duke theksuar rolin e domosdoshëm të Ankarasë në diversifikimin e rrugëve të energjisë të Evropës.

Aleanca strategjike gjeopolitike

Tensionet në aleancën ShBA-BE po thellohen ndërsa presidenti i zgjedhur Donald Trump përgatitet ta marrë detyrën, politikat e diskutueshme të të cilit, duke përfshirë një propozim për aneksimin e Groenlandës, kanë marrëdhënie të pazgjidhura me anëtarët e NATO-s dhe BE-së si Danimarka.

Elon Musk, një ndikim në rritje brenda rrethit të Trumpit dhe një politikëbërës kyç i pritshëm, i ndërlikon më tej gjërat duke ndërhyrë në politikën evropiane.

“Kohët e fundit, Elon Musk zhvilloi një program me kreun e AFD-së në Gjermani, duke deklaruar shprehimisht mbështetjen e tij, duke thënë se “Gjermania ka nevojë për një lider si ju”, tha Noi.

Veprime të tilla rrezikojnë të zgjerojnë ndarjen midis ShBA-së dhe BE-së.

Ndërsa përçarja transatlantike rritet, mbështetja e BE-së në aleancat tradicionale po vihet në pikëpyetje.

“Duket e pamundur që një mandat i dytë i Trumpit të devijojë nga kjo trajektore”, tha Noi, duke sugjeruar nevojën që BE-ja të rikalibrojë partneritetet e saj.

Me vendndodhjen e saj strategjike dhe ushtrinë e dytë më të madhe të NATO-s, Türkiye ka shumë më tepër për të ofruar, tha eksperti.

"Në këtë kontekst, Türkiye bëhet një partner i domosdoshëm për sigurinë evropiane," argumentoi Noi, duke i kërkuar BE-së ta rivlerësojë qasjen e saj ndaj Ankarasë në mes të aleancave globale në ndryshim.

Të dy ekspertët theksuan se ndërsa BE-ja përballet me sfida të brendshme në rritje dhe presione të jashtme, politika e jashtme proaktive e Türkiyes dhe ndikimi global në rritje në Lindjen e Mesme dhe Afrikë i ofrojnë Evropës një mundësi për ta rimarrë pozicionin e saj në skenën botërore.

"Që BE-ja t'i ndjekë me efektivitet ambiciet e saj më të gjera, duhet të gjejë një mënyrë për të bashkëpunuar me Türkiyen dhe për ta avancuar partneritetin e tyre," tha Noi.

Acikalin u pajtua, duke paralajmëruar se dështimi i BE-së për ta përqafuar Türkiye mund të rezultojë që Evropa të bëhet gjithnjë e më e izoluar.

“BE-ja po izolohet”, tha ajo. "Ai është bërë një aktor që nuk mund të kontribuojë për paqen rajonale dhe globale për shkak të krizave që ka përjetuar kohët e fundit."

"Türkiye po punon në mënyrë aktive për t'i zgjidhur problemet, për t'i eliminuar mjediset e luftës dhe konfliktit dhe duke marrë iniciativa të rëndësishme drejt këtyre qëllimeve," tha Noi. "Kjo qasje proaktive i ofron Türkiye avantazhe të shumta - ekonomike, politike dhe të lidhura me sigurinë."

"Një BE pa Türkiyen i mungon forca gjeopolitike për t'u shfaqur si fuqi e vërtetë globale."

Autor: Tuncay Şahin