სრულიად სხვა საქმეა, როდესაც სამოსის ბრენდები შთაგონებას სხვადასხვა კულტურებიდან იღებენ, მაგრამ დიზაინის მითვისება ან პლაგიატი შეიძლება სამართლებრივი და ეთიკური შედეგებით დასრულდეს მთელს მსოფლიოში.

სულ ახლახანს, რალფ ლაურენმა ბოდიში მოიხადა მას შემდეგ, რაც ბეატრიზ გუტიერრეზ მულერმა, მექსიკის პრეზიდენტის მეუღლემ, გააკრიტიკა ლაქშერული სამოსის ბრენდი კონტლა-სა და სალტილიოს აბორიგენული დიზაინების პლაგიატში.

„იმედია, თქვენ აუნაზღაურებთ ზიანს იმ თემებს, რომლებიც ამ საქმეს სიყვარულით აკეთებენ და არა მოგების მიზნით", - თქვა მან, მოიხსენია აბორიგენული მოტივების გამოყენება „უკანონოდ და მორალურად გაუმართლებლად".

თუმცა ეს არაფერი არაა, რადგან „რალფ ლაურენის მთელი იმპერია პრივატიზაციაზე იყო აგებული", - ამბობს სარაჰ პარკი, აბორიგენული წარმოშობის მხატვარი, რომელიც TRT World-ს ესაუბრა.

კულტურული მითვისება გულისხმობს სხვა კულტურის კოპირებასა და არასწორ წარმოჩენას, რისგანაც მოგებას იღებენ. ეს განიხილება გაქრობის ფორმად, რაც ხშირად ნიშნავს იმას, რომ აბორიგენელ დიზაინერებს არ მიუღიათ კრედიტი, მათ არ უკითხავთ აზრი ან არ გაუნაღდებიათ გარკვეული ტანსაცმლის შექმნისას.

და ეს „„კულტურული ქურდობა" აბორიგენული თემებიდან გრძელდება „პირველი კონტაქტის" დღიდან"“ აშშ-ში, პარკის თქმით.

„მოდაში ეს გამოიხატება იმით, რომ დიზაინერები და ბრენდები იყენებენ კულტურული ჩაცმის და გამოხატვის ტრადიციებს, ცოდნის და ყოფის გზებს, სიმბოლური ტექნიკებს, წმინდა პრაქტიკებსა და მნიშვნელოვან იკონოგრაფიას", - ამბობს იგი. „და შემდეგ ისინი იყენებენ ამ პრაქტიკებს მოგებისთვის".

მიუხედავად იმისა, რომ ამ სახის მითვისება ახალი არ არის, პარკი აღნიშნავს, რომ სიახლე იმაშია, მულერმა გამოიყენა თავისი პლატფორმა იმისთვის, რომ მიუთითოს კულტურული მითვისების უსამართლოებაზე.

„ხშირად კულტურულ მითვისებას არ აქცევენ ყურადღებას ან არ მოიაზრებენ იმ საკითხად, რომელიც ღირსია იმისა, რომ იბრძოლო, მაგრამ კულტურული ქურდობა სერიოზულ შედეგებს იწვევს, რომლებიც ყოველდღიურად გავლენას ახდენს მთელ მსოფლიოში მცხოვრებ აბორიგენულ თემებზე", - დასძენს პარკი.

მოდური და აქტუალური

პარკიც და ამალანათანიც კითხულობენ ლექციებს რამდენიმე ინსტიტუტში, მათ შორის ნიუ-იორკის პარსონის დიზაინის სკოლაში, სადაც არსებობს კურსები, რომლებიც იკვლევენ აბორიგენულ მოდასა და სამოსის ბიზნესს.

„თუ მეტი მოდის დიზაინერი იქნება განათლებული ევროცენტრისტული მოდის ისტორიის პრიზმის გარეთ, მაშინ მიხვდებიან, თუ რატომ არის კულტურული მითვისება ასეთი მავნე", - ამბობს პარკი თავისი კურსის შესახებ.

ეჩო მალეო, 31 წლის მაგისტრატურის სტუდენტი კენტ სტეიტის უნივერსიტეტის მოდის სკოლაში, დღეს მუშაობს თავის სადისერტაციო ნაშრომზე მუზეუმებში აბორიგენული ტანსაცმლისა და მოდის ობიექტების გამოფენების შესახებ.

იგი ეუბნება TRT World-ს, რომ აბორიგენული ხელოვნების მოტივებისა და სიმბოლოების გამოყენება კონტექსტის გარეშე მითვისების გავრცელებული მაგალითია, რომელსაც ის დააკვირდა, თუმცა ზოგჯერ ბრენდები სხვადასხვა აბორიგენული ჯგუფების სტილებსაც კი აერთიანებენ ერთ ტანსაცმელში.

„აშშ-ში მხოლოდ რამდენიმე ასეული სხვადასხვა აბორიგენული თემი არსებობს, მაგრამ როდესაც ბრენდები ითვისებენ მათ დიზაინებს, ხშირად არ აღიარებენ ამ მრავალფეროვნებას", - ამბობს მალეო.

„როდესაც ბრენდები აღიარებენ, რომ რაღაც „აბორიგენულით არის შთაგონებული", ისინი უბრალოდ იყენებენ აღწერას „აბორიგენული", იმის ნაცვლად, რომ დაუკავშირონ კონკრეტულ თემს".

ამალანათანი მიიჩნევს, ეს იმიტომ ხდება, რომ „ბრენდები მუშაობენ იზოლირებულად და ცდილობენ იყვნენ აქტუალურები, მრავალფეროვნები და ინკლუზიური, მაგრამ კარგავენ ხედვას ბრენდის იმიჯის დიდი სურათიდან და იმისა, რაც სურთ წარმოაჩინონ მომხმარებლისთვის".

„ეს უბრალოდ იარლიყის მიკვრაა, რომ გამოჩნდე აქტუალური. ხშირად მათ არ შეუძლიათ სათანადოდ მიანიჭონ კრედიტი ან გაუშვან დიზაინი ბაზარზე იმიტომ, რომ ვერ გაიგეს. მაგრამ დღევანდელი მომხმარებელი სულ უფრო შორდება დომინანტურ სოციო-კულტურულ იდეებს უფრო გასაგებ და ავთენტურ პროდუქტებთან და მარკეტინგთან შესათანხმებლად", - ამბობს იგი.

მაშ როგორ შეუძლიათ ბრენდებს დაუკმაყოფილონ მომხმარებლის მრავალფეროვნების ეკოლოვანი მოთხოვნილებები, მარგინალიზებული თემების შეურაცხყოფის გარეშე?

წაიკითხეთ მეტი: Ralph Lauren apologises for plagiarising Indigenous Mexico designs

მითვისება თუ აღიარება

კულტურული ინტელექტუალური საკუთრების იურისტმა მონიკა ბოცა მოისინმა შემოიღო „სამი C-ს წესი: თანხმობა, კრედიტი და კომპენსაცია", რომელსაც ამალანათანი მიიჩნევს კულტურული დიზაინების შესაფერის აღიარების გზად, მათი მითვისების გარეშე.

„მიუხედავად იმისა, საუბრობთ თუ არა ლაქშერული მოდის ბრენდებზე ან სწრაფ მოდაზე როგორიცაა H&M ან Zara, მათ აქვთ დიდი მოლაპარაკების ძალა ამ ინდუსტრიაში. ამიტომ მათ უნდა გამოიყენონ თავისი ხმა ცვლილებების პერსპექტივისთვის," - ამბობს ამალანათანი.

„თანამშრომლობით, პარტნიორობით და ამ კულტურული თემების აღიარებით, თქვენ ხმას აძლევთ დიზაინერებს, რომლებსაც შესაძლოა საკუთარი საშუალებები არ გააჩნიათ, და ამასთანავე მარგინალიზებულ თემებს."

პარკიც იზიარებს ამ აზრს, რომელიც ამბობს: „კულტურული აღიარება იქნებოდა აბორიგენული დიზაინერების მხარდაჭერა და პირდაპირ თანამშრომლობა აბორიგენულ თემებთან იმისთვის, რომ მხარი დაუჭიროთ და შეინარჩუნოთ აბორიგენული ხელოვნება და ცოდნა."

განვითარებადი ძირძველი მოდის დიზაინერები ავრცელებენ თავიანთ ხმებს და არღვევენ დიდი ხნის სტერეოტიპებს, რომ მშობლიური მოდა წარსულში არ არის ჩარჩენილი. ისინი იღებენ საკუთრებას თავიანთ დიზაინერებზე, ვიდრე ფუფუნების მოდის ბრენდს ამის გაკეთება შეუძლიათ.

„თუ მყიდველი დაინტერესებულია გარკვეული სტილებით ან დიზაინებით, მაგრამ არ სურს იყიდოს იმ ბრენდებისგან, რომლებმაც მოიპოვეს აბორიგენული თემებიდან, მაშინ შეუძლია იყიდოს პირდაპირ აბორიგენი დიზაინერებისგან - მათი რაოდენობა დიდია, როცა ონლაინით იწყებთ ძიებას", - ამბობს მალეო.