ერთმანეთის მიმდევარმა აშშ-ს ხელმძღვანელობებმა ვერ გახადეს აფრიკა პრიორიტეტულ რეგიონად, რამაც ჩინეთს სრული დრო და სივრცე მისცა გავლენის გასაძლიერებლად კონტინენტზე.

წლების განმავლობაში ვაშინგტონის ეკონომიკური გავლენა აფრიკაში გაჩერებული იყო. სანქციებმა, დაბალი პრიორიტეტის პოლიტიკებმა, სელექციურმა მიდგომებმა და მერყევმა საინვესტიციო მოცულობებმა უზრუნველყვეს, რომ აშშ-ს არ ჰქონოდა მნიშვნელოვანი ფინანსური სიმძლავრე რეგიონში.

ამიტომ, აშშ-ის პრეზიდენტ ჯო ბაიდენის საგანგებო ვიზიტისგან ანგოლაში არ უნდა იყოს გარდატეხის მოლოდინი. ეს იქნება ბაიდენის პირველი მოგზაურობა აფრიკაში მის თანამდებობაზე დანიშვნის შემდეგ 2021 წელს.

ვიზიტის დრო გამოსცემს შთამბეჭდავ გზავნილს აშშ-ის პრიორიტეტების შესახებ: ბაიდენი იქნება პირველი აშშ-ის პრეზიდენტი, რომელიც სუბსაჰარის აფრიკას სტუმრობს ბოლო ათი წლის განმავლობაში. თეთრი სახლის წინასწარ გაკეთებულ განცხადებაში ვკითხულობთ: „პრეზიდენტის ლუანდაში ვიზიტი... გვიჩვენებს აშშ-ის მუდმივ ერთგულებას აფრიკელი პარტნიორების მიმართ და როგორ ეხმარება ერთობლივი თანამშრომლობა როგორც ამერიკელ ხალხს, ისე აფრიკის კონტინენტის ხალხებს საერთო გამოწვევების გადაჭრაში“.

ბაიდენის ვიზიტის ერთ-ერთი მიზანია შეზღუდოს ჩინეთის მზარდი ეკონომიკური გავლენა ანგოლაში და მის ფარგლებს გარეთ. თუმცა ჩინეთის მნიშვნელოვანი ინვესტიციები და სხვადასხვა განვითარების შეთავაზებები მიანიშნებენ, რომ ვაშინგტონმა ეს შანსი წლების წინ დაკარგა.

ორივე ქვეყანა ჯიბრობს აფრიკის იშვიათი მიწისქვეშა მინერალების მიწოდებაზე წვდომისთვის. ჩინეთი განსაკუთრებით ცდილობს გამოიყენოს აფრიკის სავაჭრო ბაზრები და პორტები, მაშინ როდესაც ვაშინგტონის მიზნები რეგიონში ფოკუსირებულია დემოკრატიული გაუარესების თავიდან აცილებაზე და „მსგავსი აზროვნების“ სამხედრო და სავაჭრო პარტნიორობის ქსელის შენარჩუნებაზე.

საინვესტიციო ხარვეზები

ვაშინგტონი აფრიკაში მრავალსექტორული ინვესტიციების განვითარებაში მუდმივად იღწვის.

მრეწველობიდან სოფლის მეურნეობამდე, მწვანე ინვესტიციებიდან ენერგეტიკის დაფინანსებამდე, ჩინეთი კვლავ აპრიორიტეტებს იმ სექტორებს, რომლებიც აფრიკის მომავალი განვითარების საჭიროებების ცენტრშია. ისეთი პლატფორმები, როგორიცაა ჩინეთ-აფრიკის თანამშრომლობის ფორუმი (FOCAC), მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ აფრიკის საფინანსო საჭიროებების ჩინეთის განვითარების მხარდაჭერასთან შესაბამისობაში მოყვანაში და ეხმარებიან პეკინს წარმოაჩინოს თავი აფრიკის მოდერნიზაციის წინამძღოლად.

ამ პუნქტში, ბაიდენის ადმინისტრაციის ეკონომიკური გავლენა არასაკმარისი იყო. ენერგეტიკის სფეროში, მიუხედავად იმისა, რომ აფრიკაში განახლებად ენერგიაზე მისაწვდომობისთვის მილიონობით დოლარი გამოყო, საინვესტიციო მოცულობა კონტინენტის მზარდ ენერგეტიკულ საინვესტიციო მოთხოვნებთან შედარებით არასაკმარისი იყო.

მეორეს მხრივ, ჩინეთმა მწვანე ენერგეტიკის პროექტებში მილიარდობით დოლარი ჩადო და მოკლევადიან პერსპექტივაში აფრიკის დასახმარებლად გამოიყენა შეღავათიანი სესხები. მიუხედავად იმისა, რომ ვაშინგტონი წლებია აკრიტიკებს ჩინეთის სესხისა და კრედიტების პოლიტიკას, იგი ვერ ახერხებს პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების ნაკადების გაზრდას იმ აფრიკული ეკონომიკებისთვის, რომლებიც სესხის ტვირთქვეშ არიან. ეს კიდევ უფრო აახლოებს აფრიკას ჩინეთთან.

პოლიტიკური გაურკვევლობა

პოლიტიკური გაურკვევლობები კიდევ უფრო ართულებს ჩინეთთან ეფექტიან კონკურენციას. ბაიდენი არჩევნებამდე სულ 40 დღით ადრე სტუმრობს ანგოლას, ხოლო ყოფილი აშშ-ის პრეზიდენტი დონალდ ტრამპის ნოემბერში ხელისუფლებაში დაბრუნების ალბათობა საკმაოდ მაღალია. ასეთ შემთხვევაში, ბაიდენმა შეიძლება ვერ შეძლოს 2025 წლამდე დაგეგმილი 55 მილიარდ დოლარიანი მრავალსექტორული საინვესტიციო გეგმის განხორციელება. დღემდე ამ თანხიდან დაახლოებით 44 მილიარდი დოლარი იქნა ინვესტირებული.

ტრამპმა უარი თქვა აფრიკის მონახულებაზე 2016 წლის პრეზიდენტობის პერიოდში და მუდმივად აკნინებდა სუფთა ენერგიის დაფინანსებასა და დიპლომატიურ მიდგომებს აფრიკის მიმართ. მისი გზავნილი აფრიკისადმი მკაფიოა: აფრიკა გარე პოლიტიკის პრიორიტეტს არ წარმოადგენს.

მეორეს მხრივ, ჩინეთის ეკონომიკური გავლენა ამგვარი შეზღუდვებისგან თავისუფალია. პეკინში გამართულ FOCAC-ის ლიდერთა სამიტზე, ჩინეთის პრეზიდენტმა სი ძინპინმა აფრიკას მომდევნო სამი წლის განმავლობაში დაახლოებით 51 მილიარდ დოლარიანი დაფინანსება აუღო ვალდებულებად, რის გამოც ვაჭრობის პოლიტიკამ ჩინეთს საშუალება მისცა გამხდარიყო საჰარისპირა აფრიკის უდიდესი სავაჭრო პარტნიორი.

53 აფრიკული ქვეყნის ხშირი ურთიერთქმედებისას, ჩინეთი უფრო კარგ პოზიციაშია კონტინენტზე ერთი მილიონი ახალი სამუშაო ადგილის შესაქმნელად. აფრიკის ჩინეთთან ეკონომიკური ჩართულობის მასშტაბის გათვალისწინებით, ბაიდენმა უნდა მოიშოროს ის ვარაუდი, რომ პეკინის ძირითადი მიზანი ამ რეგიონში „აშშ-ის აფრიკელი ხალხებისა და მთავრობების ურთიერთობების შესუსტებაა“.

ეს პერსპექტივა ასახავს ჩინეთის აფრიკაში გავლენის შექმნის მცდელობებზე რეაგირების სურვილს და უგულებელყოფს აშშ-აფრიკის ურთიერთობის კონტექსტში განხილვის საჭიროებას.

PGII და სარტყლისა და გზის შედარება

ბაიდენის გადაწყვეტილება ლუანდას მოსანახულებლად გაანგარიშებული სვლაა.

ანგოლა წარმოადგენს აშშ-ის მხარდაჭერილი გლობალური ინფრასტრუქტურისა და ინვესტიციების პარტნიორობის (PGII) ერთ-ერთი მიზანმიმართული პროექტის - ლობიტოს დერეფნის - ცენტრალურ ნაწილს.

დერეფანი მიზნად ისახავს ანგოლის ლობიტოს პორტსა და დემოკრატიული კონგოს რესპუბლიკასა და ზამბიას შორის რკინიგზის კავშირის გაძლიერებას და წარმოდგენილია როგორც ბალანსი ჩინეთის სარტყლისა და გზის ინიციატივის (BRI) წინააღმდეგ აფრიკაში.

თუმცა, BRI-ის შეზღუდვის მცდელობებმა შედეგი არ გამოიღო. პირველ რიგში, ბაიდენი სულ უფრო და უფრო შერჩევითი ხდება იმ ქვეყნების მიმართ, რომლებთანაც PGII-ის ფარგლებში კავშირებს დაამყარებს. მისი ადმინისტრაცია პრიორიტეტულად მიიჩნევს ანგოლას, დემოკრატიული კონგოს რესპუბლიკის, ტანზანიასა და ზამბიას, მაშინ როდესაც 52 აფრიკული ქვეყანა აქტიურად მონაწილეობს BRI-ში.

PGII-ის რეგიონული მიმზიდველობის გასაზრდელად, ბაიდენმა უნდა იზრუნოს აფრიკის დასავლეთის მოქმედებებთან დაკავშირებით არსებულ შენიშვნებზე. ეს მოიცავს მოთხოვნებს ერიტრეის, სამხრეთ სუდანის, სუდანისა და ზიმბაბვეს მიმართ „გრძელვადიანი სანქციების“ გაუქმების შესახებ, რათა მხარი დაუჭიროს მათ სოციალურ განვითარებას.

ბაიდენის პირველი აფრიკული ვიზიტი უფრო ლოგიკური იქნებოდა, თუ ის იმ ქვეყნებზე იქნებოდა კონცენტრირებული, რომლებიც გრძნობენ, რომ გამოთიშულნი არიან აშშ-ის განვითარების პრიორიტეტებიდან. სადაო სანქციების მიმართ კონკრეტული პოზიციის დაკავება კრიტიკულად მნიშვნელოვანია აფრიკის კავშირის (AU) სახელმწიფოების მეტი ნდობის მოსაპოვებლად და იმის საჩვენებლად, რომ აშშ სერიოზულია „აფრიკის კონტინენტზე საერთო გამოწვევების გადაჭრის“ საქმეში.

AU კრიტიკულ როლს თამაშობს რეგიონული განვითარების პრიორიტეტების და ეკონომიკური ინტეგრაციის მოლოდინების ჩამოყალიბებაში. ვაშინგტონიც დამოკიდებულია AU-ზე ეკონომიკის, სურსათის უსაფრთხოების, ჯანდაცვის, კლიმატისა და კარგი მმართველობის საკითხებში აშშ-აფრიკის თანამშრომლობის გასაღრმავებლად.

PGII-ის მეორე შეზღუდვა კონტინენტთაშორისი კავშირი და ენერგეტიკული ინფრასტრუქტურაა. ორივე იზოლირებულად ვერ მიაღწევს წარმატებას.

ვაშინგტონმა აუცილებლად უნდა მოათავსოს ყველაზე ნაკლებად განვითარებული აფრიკული ქვეყნები PGII-ის რეგიონული ენერგეტიკისა და გლობალური ვაჭრობის დღის წესრიგის ცენტრში. ლობიტოს დერეფანი ითვალისწინებს ანგოლის პორტის მეშვეობით საერთაშორისო ვაჭრობასა და მინერალურ წვდომას, მაგრამ კრიტიკული მინერალების მიწოდების ჯაჭვის გარეთ სხვა აფრიკული ქვეყნებისთვის შეზღუდულ სარგებელს იძლევა.

ეს PGII-ისთვის სტრატეგიულ სისუსტეზე მიუთითებს, რადგან სატრანსპორტო კავშირები კონცენტრირებულია კრიტიკული მინერალების ხელმისაწვდომობაზე. სანამ ვაშინგტონი არ გადაწყვეტს გაავრცელოს კონკურენცია ისეთ სფეროებში, როგორიცაა მაღალსიჩქარიანი რკინიგზები, პორტების განვითარება, მრავალმოდური სატრანსპორტო ქსელები და ენერგეტიკული წარმოების ინფრასტრუქტურა, მას გაუჭირდება ეკონომიკური გავლენის თავის სასარგებლოდ გადაქცევა და ჩინეთის სტრატეგიული პარტნიორების საკუთარ სივრცეში მოქცევა.

ბაიდენის ვიზიტი ანგოლაში ნაკლებად სავარაუდოა, რომ გავლენა მოახდინოს ჩინეთის ძალისხმევაზე გავლენის მოპოვებაზე, იმის გათვალისწინებით, რომ შეზღუდვებია აშშ-ის მრავალ სექტორულ ინვესტიციებსა და ინფრასტრუქტურულ წინადადებებზე აფრიკაში.

ეს არის მხოლოდ დიდი ხნის გატეხილი დაპირების შესრულება ამ რესურსებით მდიდარი სახელმწიფოს მონახულების შესახებ და განვითარების თანამშრომლობა შემოიფარგლება მხოლოდ რამდენიმე აფრიკული ქვეყნით.