خىتاي شىركىتىنىڭ ئېمبارگو تەدبىرلىرىگە قارىماي ئەڭ يېڭى سۈنئىي ئەقىل تېخنىكىسىدا تەيۋەن يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى ئۆزەكلىرىنى ئىشلىتىشى، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ بۇ مۇھىم ساھەدىكى ئۆز-ئۆزىنى قامداش تىرىشچانلىقىغا دائىر سوئاللارنى پەيدا قىلدى.

تېخنىكا ئۈستۈنلۈكى رىقابىتىنىڭ يېتەكچىلىكىدىكى يېرىم ئۆتكۈزگۈچ سانائەت، گېئوپولىتىكىلىق رىقابەتنىڭ مەيدانىغا ئايلاندى.

خىتاينىڭ ئالدىنقى قاتاردىكى تېخنىكا گىگانتلىرىدىن بىرى بولغان خۇاۋېي، بۇ خىل كېلىشىملەرنى توسۇشنى مەقسەت قىلغان ئامېرىكا ئىشتاتلىرىنىڭ جازا تەدبىرلىرىگە قارىماي، ئەڭ يېڭى سۈنئىي ئەقىل تېخنىكىسىدا تەيۋەن يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى (تەيۋەن يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى) تەرىپىدىن ئىشلەپچىقىرىلغان ئىلغار ئۆزەكلەرنى ئىشلەتكەنلىكى بىلەن ئەيىبلەندى.

بۇ رەسۋاچىلىق، خۇاۋېينىڭ خىتاي مەركەزلىك ئۆزەك لايىھەلىگۈچىسى Sophgo ۋە كرىپتو پۇل قېزىش ئۈسكۈنىسى شىركىتى Bitmain قاتارلىق ئۈچىنچى تەرەپ شىركەتلەر بىلەن ھەمكارلىشىپ ئامېرىكا ئىشتاتلىرىنىڭ سودا چەكلىمىلىرىنى بۆسۈپ ئۆتكەنلىكى ھەققىدىكى دوكلاتلاردىن كېيىن ئۆتكەن ھەپتە ئاشكارىلاندى.

ھەر ئىككى شىركەت بۇ دەۋالارنى رەت قىلسىمۇ، شىركەت خاتىرىلىرى Sophgo نىڭ قۇرغۇچى شېرىكى بولغان Micree Zhan نىڭ Bitmain نىڭ قۇرۇلۇشىدىمۇ رول ئوينىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. ئامېرىكانىڭ ئېمبارگولىرىدىن كېيىن، خىتاي يېرىم ئۆتكۈزگۈچ سانائىتىدە ئۆزىنى قامداشنى ئىلگىرى سۈرمەكتە.

بۇ ئۇرۇنۇشلار دائىرىسىدە ئۆتكەن ئايدا خۇاۋېي، Nvidia نىڭ H100 گە يوشۇرۇن رەقىب سۈپىتىدە Ascend 910C ئۆزەكىنى سىناق قىلىشقا باشلىدى.

ئەمما، خۇاۋېينىڭ سودا ئېمبارگوسىغا قارىماي يېقىنداتەيۋەن يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى ئۆزەكلىرىنى ئىشلىتىشى، خىتاينىڭ تېخنىكىلىق مۇستەقىللىق بايانى ھەققىدىكى مۇنازىرىلەرنى قايتا قوزغىدى ۋە دۇنياۋى سودا چەكلىمىلىرىنىڭ ئىجرا قىلىنىشى جەھەتتىكى ئەندىشىلەرگە سەۋەب بولدى.

Bloomberg نىڭ خەۋەر قىلىشىچە، خۇاۋېينىڭ تەيۋەن يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى ئۆزەك ئىشلەپچىقىرىشىغا بولغان بېقىندىلىقى، خىتاينىڭ يېتەرلىك مىقداردا ئىلغار ئۆزەك ئىشلەپچىقىرىش جەھەتتە داۋاملىشىۋاتقان كۈرىشىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ بەرسىمۇ، ئاسىيا گىگانتىنىڭ دۆلەت ئىچىدە يۇقىرى دەرىجىلىك ئۆزەكلەر ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى تېخىمۇ ئاجىزلاشتۇرۇشى مۇمكىن.

 ئارقا ئىشىك تاكتىكىلىرى

 Zero Risk International دا خەتەر ئانالىزچىسى ۋە دىرېكتور تونىي لۇگراننىڭ قارىشىچە، ئېمبارگولارنى بۆسۈش ئۈچۈن ئۈچىنچى تەرەپ تەمىنلىگۈچىلەرنى ئىشلىتىش - ئادەتتە «ئارقا ئىشىك» دەپ ئاتىلىدۇ - يېڭى بىر تاكتىكا ئەمەس. تونىي لۇگران TRT World قانىلىغا بەرگەن باياناتىدا، «ئارقا ئىشىك ياكى ئۈچىنچى تەرەپ مەنبە ئىشلىتىش، يىللاردىن بۇيان دۆلەتلەر ئارىسىدا قوللىنىلىپ كېلىۋاتقان بىر ئۇسۇل» دەيدۇ.

ئۇ بۇ قاراشنى تارىخىي مىسال بىلەن چۈشەندۈرۈپ: «ھەر ئىككى ئىراق ئۇرۇشى جەريانىدا، نېفىت ئېكسپورت قىلىش چەكلىمىسىگە قارىماي، دۆلەتلەر قاراڭغۇ بازاردا نېفىت ئېلىپ-سېتىشنى ئەمەلگە ئاشۇرالىدى. تەلەپ يۇقىرى بولغاندا، ئادەتتە پايدىلىق بىر تۇرۇبا لىنىيەسى ۋە بىر ھەل قىلىش يولى يارىتىشقا تەييار بىرەيلەن چوقۇم چىقىدۇ» دېدى.

ئوخشاش ئۇسۇل خۇاۋېيدىمۇ كۆرۈلمەكتە

Ascend 910B مەركىزىي بىر تەرەپ قىلغۇچلىرىنىڭ تەيۋەن يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى نىڭ ئىلغار 7 نانومېتىر تېخنىكىسىنى ئىشلىتىلىپ ئىشلەپچىقىرىلغان بولۇشى مۇمكىن ۋە Bloomberg، بۇ ئۆزەكلەردىن ئەڭ ئاز بىرىنىڭ خۇاۋېينىڭ ئەڭ يېڭى سۈنئىي ئەقىل مەھسۇلاتلىرىنىڭ پارچىلىنىشىدا بايقالغانلىقىنى خەۋەر قىلدى.

خۇاۋېينىڭ 2020-يىلى ئاۋغۇستتا قارا تىزىملىككە ئېلىنغانلىقى نەزەرگە تۇتۇلغاندا، ئۆزەك ئىشلەپچىقىرىش ئۈچۈن چوڭ كۆلەمدە Semiconductor Manufacturing International Co. (SMIC) قاتارلىق يەرلىك ئىشلەپچىقارغۇچىلارغا تايىىنىدۇ.

ئەمما، SMIC تەرىپىدىن ئىشلەپچىقىرىلغان سۈنئىي ئەقىل ئۆزەكلىرى ئۈچۈن خەۋەر قىلىنغان تۆۋەن ئۈنۈملەر (ئىشلەپچىقىرىشلىرىنىڭ پەقەت 20 پىرسەنتىدەك ئىشلەيدۇ) خىتاي يېرىم ئۆتكۈزگۈچ سانائىتىنىڭ چەكلىمىلىرىنى تەكىتلەپ، خۇاۋېينى ئۆزەكلەرنى باشقا يەرلەردىن تەمىنلەشكە مەجبۇرلىغان بولۇشى مۇمكىن.

قانداق ئىشلەيدۇ

چەكلەنگەن تېخنىكىنى ۋاسىتىلىك قاناللار ئارقىلىق ئېلىش جەريانى، ئادەتتە قانۇنلۇق خېرىدارلارغا خىزمەت قىلىدىغانلىقىنى رەسمىي جاكارلايدىغان ۋە مەنبەلەرنى يوشۇرۇن ھالدا ئېمبارگو يۈزگۈزۈلگەن ئورگانلارغا يوللايدىغان ئۈچىنچى تەرەپ كارخانىلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

خەتەر مۇتەخەسسىسى تونىي لوگران: «بۇ ئادەتتە قانۇنلۇق خېرىدارلارغا مۇلازىمەت قىلىدىغانلىقىنى دەۋا قىلىدىغان ۋە خېرىدارلارنى باسقۇچلۇق ھالدا ئېمبارگو يۈرگۈزۈلگەن دۆلەتلەرگە يۈزلەندۈرىدىغان ئۈچىنچى تەرەپ بىر كارخانىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ» دەپ چۈشەندۈرىدۇ.

خۇاۋېينىڭ ئەھۋالىدا، ئۆزەكلەر خۇاۋېينىڭ قولىغا يېتىپ كېلىشتىن بۇرۇن بىر قانچە تەمىنلىگۈچىدىن ئۆتكۈزۈلگەن بولۇشى مۇمكىن. بۇ مۇرەككەپ تەمىنلەش زەنجىرى، مۇناسىۋەتلىك ئىشلەپچىقارغۇچىلارنى بىۋاسىتە تەسىرگە ئۇچراتماستىن چەكلىمىلەرنىڭ بۆسۈپ ئۆتۈلۈشىگە شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ.

خەتەر مۇتەخەسسىسى تونىي لوگران، بۇ خىل ئىشلار بىلەن مۇناسىۋەتلىك خەتەرلەر توغرىسىدا ئاگاھلاندۇرۇپ: «ئەڭ چوڭ ئەندىشە، يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئۆزەكلەر چەكلىمىلەرنى بۇنداق ئاسان بۆسۈپ ئۆتەلىسە، ئىلغار قورال ۋە مۇداپىئە سىستېمىلىرى قاتارلىق يۇقىرى خەتەرلىك رايونلاردىكى سەزگۈر مەھسۇلاتلارغا قارىتا تېخىمۇ بەك دىققەت قىلىش كېرەكلىك بولىدۇ» دەيدۇ.

لوگران، بىر پاراللېللىك قۇرۇپ بۇنى ئىسرائىلىيەنىڭ چاقىرغۇ ئۈسكۈنىسى ھۇجۇمى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بىر دېلوغا ئوخشىتىدۇ.

«بۇ سېنارىيە، تەيۋەننىڭ چاقىرغۇ ئۈسكۈنىلىرىنىڭ ئۈچىنچى تەرەپ بىر ئىشلەمچىگە سېتىلىشى ۋە كېيىن ھىزبۇللاھنى ھۇجۇم نىشانى قىلىش ئۈچۈن ئۆزگەرتىلىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك يېقىنقى ۋەقەگە ئوخشايدۇ» دەيدۇ.

لوگراننىڭ سېلىشتۇرمىسى، ئاجىز تەرتىپكە سېلىنغان تېخنىكا تەمىنلەش زەنجىرلىرىنىڭ يوشۇرۇن ئاقىۋەتلىرىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.

ئۆز ئۆزىگە ئىشىنىش كۈرىشىمۇ؟

خىتاينىڭ ئۆزىگە تايىنىش ھەۋەسلىرى، رەئىس شى جىنپىڭنىڭ غەرب بىلەن كۈچىيىۋاتقان يىرىكچىلىكلىرى نۇقتىسىدىن تېخنىكىلىق مۇستەقىللىققا بولغان ئېھتىياجنى تەكىتلىشى بىلەن تېخنىكا سىياسىتىنىڭ ئۇل تېشى بولۇپ كەلگەن ئىدى.

ئەمما، خۇاۋېينىڭ ئەڭ يېڭى سۈنئىي ئەقىل مەركىزىي بىر تەرەپ قىلغۇچلىرى ئۈچۈن تەيۋەن يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى گە بولغان بېقىندىلىقى، بۇ ھەۋەسلەرنىڭ ھازىرمۇ رېئاللىقتىن يىراق ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ.

دوكلاتلار، خۇاۋېينىڭ ئۆز ئۆزەكلىرىنى تىجارىي جەھەتتىن ئەمەلگە ئاشۇرغىلى بولىدىغان بىر كۆلەمدە ئىشلەپچىقىرىشتىكى قىيىنچىلىقلىرىنىڭ ئېنىق بىر رەسىمىنى سىزىپ بېرىدۇ.

بايدىن ھۆكۈمىتى قاتتىق ئېكسپورت كونتروللىرىنى يولغا قويغاندىن كېيىن، تەيۋەن يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى ۋە باشقا تەمىنلىگۈچىلەرنىڭ، مەشغۇلاتلىرى چوڭ كۆلەمدە ئامېرىكا تېخنىكىلىرىنى ئاساس قىلغانلىقى ئۈچۈن، ئامېرىكا سودا مىنىستىرلىقىنىڭ ئېكسپورت رۇخسىتى بولمىغان ئەھۋالدا خۇاۋېيگە مەھسۇلات ياكى مۇلازىمەت سېتىشى چەكلەنگەن ئىدى.

خۇاۋېي، بۇنىڭغا جاۋابەن دېگۈدەك بارلىق قىسىملارنىڭ ئىشلەپچىقىرىشىنى يەرلىكلەشتۈرۈشكە مەجبۇر بولدى. بۇ چىقىمى يۇقىرى بىر جەريان بولۇپ، يۈز مىليونلىغان ھەتتا مىلياردلىغان دوللار كېتەتتى ۋە تاماملىنىشى بىر قانچە يىل ۋاقىت ئالاتتى.

SMIC نىڭ 7 نانومېتىرلىق ئۆزەكلىرىنىڭ چەكلىك ئۈنۈمى، تەيۋەن يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى بىلەن رىقابەتلىشىش ئۈچۈن كېرەكلىك سۈپەت كونترول سەۋىيەسىگە يېتىشنىڭ قىيىنلىقىنى كۆرسىتىدۇ.

ئىلگىرىلەشنىڭ يولى

خۇاۋېينىڭ ئىلغار يېرىم ئۆتكۈزگۈچلەرگە ئېرىشىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك مۇنازىرىلەر داۋاملاشماقتا. خەتەر مۇتەخەسسىسى تونىي لوگران ھۆكۈمەتلەر ۋە تېخنىكا شىركەتلىرىنىڭ بۇ خىل كەلگۈسىدىكى خىلاپلىقلىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن قوللىنالايدىغان ئاكتىپ تەدبىرلەرنى تەۋسىيە قىلىدۇ.

لوگران: «تېخنىكا شىركەتلىرى، بولۇپمۇ ئېمبارگوغا ئۇچرىغان ياكى تېخىمۇ يۇقىرى بىخەتەرلىك ماسلىشىشى تەلەپ قىلىنىدىغان ساھەلەردە تەمىنلەش زەنجىرلىرىنىڭ پۈتۈنلۈكىنى دەلىللەش ئۈچۈن مۇستەقىل تەكشۈرگۈچىلەر بىلەن ھەمكارلىشىشى كېرەك» دەيدۇ.

بۇ تەدبىر، ئوچۇق-ئاشكارا بولۇشقا كاپالەتلىك قىلىشقا ۋە خۇاۋېي -تەيۋەن يېرىم ئۆتكۈزگۈچ ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى مەسىلىسىدە يۈز بەرگەندەك كۆرۈنگەن ئارقا ئىشىك مەشغۇلاتلىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا ياردەم قىلالايدۇ.

لوگران يەنە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ بۇ خىل پائالىيەتلەرنى تەرتىپكە سېلىشتىكى رولى ھەققىدە توختىلىپ، خەلقئارالىق ھەمكارلىقنىڭ مۇھىملىقىنى تەكىتلەيدۇ.

لوگران: «بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ رولى ۋە مۇمكىن بولغان ئېمبارگولار ھازىرقى ئامېرىكانىڭ پوزىتسىيەسىنى دەلىللەش ئۈچۈن تەكشۈرۈلۈشى كېرەك» دەيدۇ.

بۇنداق بىر پوزىتسىيە، ئېمبارگولارنىڭ كۆزىتىلىشى ۋە ئىجرا قىلىنىشى ئۈچۈن دۇنياۋى بىر قۇرۇلما قۇرۇلۇشىغا ياردەم قىلالايدۇ ۋە كەلگۈسىدە خىلاپلىقلارنىڭ يۈز بېرىش ئېھتىماللىقىنى ئازايتالايدۇ.