در سال‌های اخیر، شاهد رشد چشمگیر صنعت سریال‌سازی در ترکیه و افزایش محبوبیت سریال‌های ترکی در سطح بین‌المللی بوده‌ایم. تا جایی که مجله «اکونومیست» در مقاله‌ای در ابتدای سال ۲۰۲۴، ترکیه را سومین صادرکننده بزرگ سریال در جهان پس از آمریکا و انگلستان معرفی کرد و نوشت تقاضای جهانی برای سریال‌های ترکی ۱۸۴درصد افزایش‌یافته است.

 منابع مختلف دیگر درآمد ترکیه از سریال‌ها را ۶۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ عنوان کرده و پیش‌بینی کرده بودند که این مبلغ به‌زودی یک میلیارد دلار را عبور کند.

 این موضوع نشان‌دهنده ابعاد گسترده این پدیده فرهنگی و تأثیرات عمیق آن بر عرصه‌های مختلف از جمله فرهنگ، سیاست و اقتصاد است. در این نوشته به بررسی کلی این موضوع خواهیم پرداخت و به عواملی که در موفقیت سریال‌های ترکی نقش داشته‌اند، ویژگی‌های بارز آنها، تأثیرات جهانی این سریال‌ها و چشم‌انداز آینده این صنعت نگاهی کلی خواهیم داشت.

سریال‌ها در خط مقدم؛ فتح قلب‌ها در سراسر دنیا

در عصر جهانی‌شدن، سریال‌های تلویزیونی به ابزاری قدرتمند برای تبادل فرهنگی و معرفی کشورها به دنیا تبدیل شده‌اند. ترکیه در این زمینه به طور قابل محسوسی موفق عمل کرده است. سریال‌های این کشور که به داستان‌های جذاب، شخصیت‌های پویا و کیفیت بالای تولید مشهور هستند، در حال حاضر در سراسر جهان مخاطبان میلیونی را به خود جلب کرده‌اند.

امروز سریال‌های ترکی در بیش از ۱۸۰ کشور دنیا طرف‌دار دارند و بیش از یک میلیارد نفر از تماشای آن‌ها لذت می‌برند.

حضور سریال‌های ترکی در بازارهای جهانی به سال ۱۹۸۱ باز می‌گردد، زمانی که سریال «عشق ممنوع» به فرانسه فروخته شد. اما این روند در دهه ۲۰۰۰ شتاب بیشتری گرفت. سریال‌های ترکی ابتدا در خاورمیانه و سپس در بالکان محبوب شدند. امروزه سریال‌های این کشور از آمریکای جنوبی تا روسیه و از ایالات متحده تا چین بیننده دارند.

این صنعت که در ترکیه سالانه بیش از ۱۰۰ درام و... تولید می‌کند، حتی وقتی برخی سریال‌هایش از تلویزیون ملی کنار می‌روند در بازارهای خارجی همچنان تقاضا دارند. در حقیقت، ۷۵٪ از سریال‌هایی که در داخل کشور پخششان به پایان رسیده، به خارج صادر می‌شوند.

درآمد صادراتی در سرعتی قابل‌تحسین از چند هزار دلار به میلیارد دلار رسیده است، آمارها نشان می‌دهد درآمد ترکیه از سریال‌هایش از صدهزار دلار در سال ۲۰۰۸ به نزدیک به ۵۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۰ و به رقمی نزدیک به یک میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ رسیده است.

به‌طورکلی، سریال‌های ترکی فراتر از سرگرمی صرف و درآمدزایی، تأثیرات عمیقی بر مخاطبان خود در سراسر جهان می‌گذارند.

داستان‌های جذاب و پرکشش، شخصیت‌های پردامنه و دوست‌داشتنی، کیفیت تولید بالا، استفاده از عناصر فرهنگی و اجتماعی و مناسب‌بودن برای تمام سلیقه‌ها از ویژگی‌های بارز سریال های ترکی هستند.

رشد و محبوبیت سریال‌های ترکی در سطح جهانی، عواملی متعددی دارد، سریال‌های ترکی به دلیل قسمت‌های طولانی، داستان‌های تودرتو و پرشخصیت، داستان‌های برگرفته از واقعیت و پرونده‌های روان‌شناسی، بازسازی قصه‌های عاشقانه کلاسیک به زبان امروز و تمرکز بر روی خانواده، در بین مخاطبان محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. در اینجا به برخی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت و موفقیت اشاره شده است:

سرمایه‌گذاری‌های کلان: دولت ترکیه و بخش خصوصی سرمایه‌گذاری‌های کلان در صنعت سریال‌سازی انجام داده‌اند. این سرمایه‌گذاری‌ها منجر به تولید سریال‌هایی باکیفیت بالا شده است که از نظر کارگردانی، فیلم‌برداری، تدوین، جلوه‌های ویژه و طراحی صحنه در سطح بالایی قرار دارند.

 استفاده از تکنولوژی‌های جدید: صنعت سریال‌سازی ترکیه از جدیدترین تکنولوژی‌های روز دنیا در زمینه فیلم‌برداری، تدوین و جلوه‌های ویژه استفاده می‌کند. این امر باعث شده است که سریال‌های ترکی از نظر بصری بسیار جذاب باشند و مخاطبان را مجذوب خود کنند.

 خلاقیت در داستان و شخصیت‌پردازی: نویسندگان و کارگردانان ترک در خلق داستان‌های جذاب و شخصیت‌های پرداخته شده، تبحر خاصی دارند. داستان‌های سریال‌های ترکی معمولاً حول محور موضوعات خانوادگی، عاشقانه، اجتماعی و تاریخی می‌چرخند و به‌گونه‌ای روایت می‌شوند که مخاطبان را تا انتها با خود همراه می‌کنند. شخصیت‌های این سریال‌ها نیز به‌خوبی پرداخت شده‌اند و دارای ابعاد مختلفی هستند که باعث می‌شود مخاطبان بتوانند با آنها هم‌ذات‌پنداری کنند.

تمرکز بر ژانرهای محبوب: سریال‌های ترکی در ژانرهای محبوب مانند عاشقانه، درام، کمدی، تاریخی و جنایی تولید می‌شوند. این تنوع ژانری باعث شده است که طیف وسیعی از مخاطبان با سلیقه‌های مختلف را به خود جلب کنند.

استفاده از موسیقی متن قوی: موسیقی متن سریال‌های ترکی نقش مهمی در جذابیت آنها دارد. آهنگ‌سازان ترک در خلق موسیقی‌های متن زیبا و تأثیرگذار که به‌خوبی با فضای داستان و شخصیت‌ها هماهنگ هستند، مهارت دارند. بسیاری از آهنگ‌های سریال‌های ترکی به محبوبیت جهانی دست پیدا کرده‌اند و در میان مردم کشورهای مختلف مورد استقبال قرار گرفته‌اند.

 استفاده از شبکه‌های اجتماعی: سازندگان سریال‌های ترکی از شبکه‌های اجتماعی برای تبلیغات سریال‌های خود، تعامل با مخاطبان و دریافت نظرات آنها استفاده می‌کنند. این امر باعث شده است که ارتباط نزدیک و صمیمی بین سازندگان و مخاطبان سریال‌ها ایجاد شود و به محبوبیت هرچه بیشتر آنها کمک کند.

پخش از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای و پلتفرم‌های آنلاین: سریال‌های ترکی از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای و پلتفرم‌های آنلاین در سراسر جهان پخش می‌شوند. این امر باعث شده است که دسترسی به این سریال‌ها برای مخاطبان در سراسر دنیا به‌آسانی فراهم شود و آنها بتوانند به‌راحتی به تماشای سریال‌های موردعلاقه خود بپردازند.

دیپلماسی فرهنگی: دولت ترکیه از سریال‌ها به‌عنوان ابزاری برای دیپلماسی فرهنگی خود استفاده می‌کند و از این طریق سعی در معرفی فرهنگ خود به دیگر کشورهای جهان دارد. سریال‌های ترکی به مخاطبان در سراسر دنیا تصویری از زندگی، فرهنگ و آداب‌ورسوم مردم ترکیه ارائه می‌دهند و به‌این‌ترتیب به افزایش شناخت و احترام نسبت به این کشور کمک می‌کنند.

افزایش محبوبیت فرهنگ ترکیه، ایجاد فرصت‌های جدید برای صنعت گردشگری، تبادل فرهنگی، افزایش تقاضا برای محصولات ترکیه، شکستن کلیشه‌ها از جمله تأثیرات آشکار جهانی و منطقه‌ای سریال های ساخت ترکیه به شمار می‌آیند.

سریال‌های تی‌آرتی و صفحه‌نمایش‌های جهانی:
 

چادرهای شیک که توغ ها، طرح‌ها و پرچم‌های اطرافش زیبایی‌اش را چندبرابر کرده است و در میان حلقهٔ مردم ارطغرل‌بی سوار بر اسب سفیدی است که دوربین بر روی آن زوم می‌شود و ارطغرل با غرور دهنهٔ اسب را می‌کشد و می‌گوید: «آیا تیرهای ستمگران، می‌خواهند سینه‌های ایمانمان را سوراخ کنند؟ آیا تله‌های خائنانه، راهی را که خداوند برای بندگان پیروز خود گشوده است، را می‌تواند مسدود کند؟ آیا خیانت می‌تواند جهانی را که از گام‌های ترکان به لرزه درآمده را سر پا نگه دارد؟ ما سوگند یاد کرده‌ایم که از نظام الهی پاسداری کنیم، مظلومانی که در دست ستمگران دست‌وپا می‌زنند را نجات دهیم و عدالت خداوند را در سراسر جهان گسترش دهیم. ترک تا به قول خود عمل نکند، نمیرد. ترک اگر چشم به دشمن بدوزد، بدون دیدن پیروزی جان نخواهد داد.»

این صحنه در واقع، چند ثانیه از یک مجموعهٔ تلویزیونی تاریخی به نام «دیریلیش ارطغرل» یا «قیام ارطغرل» محصول سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه تی‌آرتی (TRT) است که در ۵ فصل و ۱۵۰ قسمت که هر قسمت ۲ یا ۲ ساعت و نیم است و بر اساس رویدادهای تاریخی که منجر به به‌وجودآمدن امپراتوری عثمانی می‌شود، است.

و این سریال یکی از حدود ۱۰۰ سریالی است که سالانه در ترکیه فیلم‌برداری و ساخته می‌شود؛ موضوعی که سبب شده تا بینندگان این سریال‌ها در تقریباً ۱۷۰ کشور جهان با شهرهای زیبای ترکیه، فرهنگ ترکیه، تاریخ ترکیه، روحیات و اخلاقیات ترکیه آشنا شوند.

اشاره کوتاه به این ارقام به‌خوبی نشان می‌دهد که با چه گنجینه‌ای در ترکیه در زمینه سریال‌سازی روبرو هستیم.

تی‌آرتی نقش حیاتی در موفقیت سریال‌های ترکی ایفا کرده است. تی‌آرتی با تولید و همکاری با سریال‌هایی باکیفیت و محتوای متنوع، توانسته است توجه مخاطبان بین‌المللی را جلب کند. این سازمان با ترجمه و دوبله سریال‌های خود به زبان‌های مختلف، از جمله انگلیسی، روسی، اسپانیایی و عربی، دسترسی به بازارهای جهانی با زبان‌های مختلف را هم فراهم کرده است. بیش از ۶۰ سریال تی‌آرتی به زبان‌های مختلف ترجمه شده و در بیش از ۱۰۰ کشور جهان پخش می‌شوند. برخی از محبوب‌ترین سریال‌های تی‌آرتی در سطح بین‌المللی عبارت‌اند از: دیریلیش ارطغرل (۲۰۱۴)، فیلینتا (۲۰۱۴)، دستم را رها نکن (۲۰۱۸)، نام من ملک است (۲۰۱۹)، پایتخت عبدالحمید (۲۰۱۷)، بیداری: سلجوقیان بزرگ (۲۰۲۰)، آپارتمان بی‌گناهان (۲۰۲۰).

سریال‌های ترکی در ایران

ایران و ترکیه، دو کشور همسایه با اشتراکات تاریخی و فرهنگی عمیق هستند که در سال‌های اخیر شاهد گسترش روزافزون روابط و تبادلات فرهنگی بوده‌اند. این تمایل دوسویه که فراتر از مرزها ریشه دوانده، نه‌تنها در سطوح سیاسی، بلکه در میان مردم نیز به‌وضوح قابل‌مشاهده است. در‌ضمن افزایش صمیمیت میان مردم دو کشور، به تبادل فرهنگ و هنر نیز کمک شایانی کرده است.

از طرفی ترکیه علاوه‌بر‌اینکه مقصدی محبوب برای گردشگران ایرانی است، به‌عنوان کشوری مدرن و دارای فضای اجتماعی آزاد برای مردم ایران به لحاظ مهاجرت و تحصیل نیز یک ایده‌آل دیده می‌شود. از همین رو گرایش فزاینده به یادگیری زبان ترکی از طریق سریال‌های ترک و اینکه فرهنگ مردمان بسیار به هم نزدیک‌اند، محبوبیت سریال‌های ترکی را روزبه‌روز افزایش می‌دهد.

خانواده‌های ایرانی که علاقه زیادی به سریال‌های ترکیه از جمله پایتخت عبدالحمید، وصلت، پرنده سحرخیز، عشق اجاره‌ای، عشق تجملاتی دارند؛ زبان ترکی را با تماشای این سریال‌ها می‌آموزند.

آينده سریال‌های ترکی

باتوجه‌به موفقیت‌های اخیر، آینده سریال‌های ترکی روشن به نظر می‌رسد. اگر تولیدکنندگان ترکی بتوانند به بهبود کیفیت تولیدات و ایجاد داستان‌های جذاب و متنوع ادامه دهند، این سریال‌ها می‌توانند جایگاه خود را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای فرهنگی و اقتصادی ترکیه حفظ کنند. همچنین، ترکیه می‌تواند با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید و توجه به نیازها و ترجیحات مخاطبان بین‌المللی، به گسترش بازارهای خود ادامه دهد.

استفاده از پلتفرم‌های آنلاین برای پخش سریال‌ها، تولید سریال‌های مشترک با کشورهای دیگر، و تمرکز بر بازارهای جدید از جمله فرصت‌هایی هستند که می‌توانند به رشد و پیشرفت این صنعت کمک کنند.

باتوجه‌به پتانسیل‌های موجود، به نظر می‌رسد که صنعت سریال‌سازی ترکیه در آینده نیز به رشد و پیشرفت خود ادامه خواهد داد و شاهد تولید سریال‌های جذاب و باکیفیت بیشتری از این کشور خواهیم بود.

سریال‌های ترکی دریچه‌ای به‌سوی فرهنگ و آداب‌ورسوم متنوع این کشور هستند. از سنت‌های خانوادگی ریشه‌دار تا باورهای مذهبی و قومیتی گوناگون، این سریال‌ها تصویری غنی از هویت فرهنگی ترکیه ارائه می‌دهند.

سریال‌های ترکی در نقش سفیران فرهنگی ترکیه عمل می‌کنند و به معرفی فرهنگ غنی و متنوع این کشور به مخاطبان در سراسر دنیا می‌پردازند. این سریال‌ها علاوه بر درآمدزایی به افزایش علاقه به زبان ترکی، موسیقی، مد و غذاهای ترکیه‌ای کمک می‌کنند و به‌نوعی پل ارتباطی بین فرهنگ ترکیه و سایر فرهنگ‌ها ایجاد می‌کنند.

این نوشته توسط یکی از همکاران فریلنسر تی‌آرتی گلوبال فارسی به رشته تحریر درآمده است. نظرات بیان شده در این نوشته نظر نویسنده مطلب است و الزاما بازتاب رویکرد تی‌آرتی گلوبال فارسی نمی‌باشد.