کرگدن یکی از قدرتمندترین حیوانات جهان با پوستی شبیه زره ، وزنی تا ۳ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم و چابکی که به آن اجازه می‌دهد با سرعتی بیش از ۵۴ کیلومتر در ساعت بدود.
ترکیب خارق‌العاده اندازه و سرعت این حیوان نیرویی معادل ۸ هزار پوند ایجاد می‌کند که قابل مقایسه با شدت یک تصادف خودرویی در سرعت بالا است.
در دنیای حیات وحش، کرگدن‌ها ده برابر قوی‌تر از شیرها به‌شمار می‌روند. با این حال چه چیزی باعث شده است که این گونه با چنین ساختار ژنتیکی شگفت‌انگیز در زیستگاه‌های حفاظت‌شده خود به یکی از آسیب‌پذیرترین قربانیان شکار غیرقانونی تبدیل شود؟
شاخ کرگدن در بازار جهانی غیرقانونی قطعات حیات وحش ارزش بسیاری دارد، و شبکه‌های سازمان‌یافته شکارچیان غیرقانونی روزبه‌روز ماهرتر می‌شوند تا تدابیر حفاظتی را دور زده و به این حیوانات باشکوه دست پیدا کنند.
در ذخیره‌گاه حیات وحش سولیو، منطقه‌ای خصوصی که ۳۰ درصد از جمعیت کرگدن‌های کنیا را در خود جای داده است، مقابله با شکار غیرقانونی اکنون با استفاده از پیشرفته‌ترین ابزار فناوری یعنی هوش مصنوعی انجام می‌شود.
صندوق جهانی طبیعت (WWF) در این ذخیره‌گاه که در دره‌ای بین دامنه‌های بلند کوه کنیا و قله‌های رشته‌کوه ابرادیر قرار دارد، دوربین‌های حرارتی پیشرفته (FLIR) مجهز به هوش مصنوعی نصب کرده است تا از کرگدن‌های سیاه در خطر انقراض حفاظت کند.
این دوربین‌ها در بخشی از حصار این ذخیره‌گاه ۴۹ هزار هکتاری نصب شده‌اند که به‌عنوان نقطه‌ای آسیب‌پذیر در برابر نفوذ شکارچیان شناخته می‌شود.
دوربین‌های حرارتی FLIR با تشخیص اشعه مادون قرمز منتشرشده از اجسام، آن را به تصاویری بصری تبدیل می‌کنند.
این فناوری به دوربین‌ها امکان می‌دهد تا تفاوت‌های حرارتی در شرایط محیطی مختلف، از جمله تاریکی کامل، مه، دود و پوشش گیاهی انبوه را شناسایی کنند.
محمد آور، مدیرعامل WWF-کنیا، می‌گوید: این فناوری به‌طور قابل توجهی کارایی نیروهای محافظ را در حفاظت از کرگدن‌های کنیا افزایش داده است.
کمبود نیرو
کلبی لوکس، معاون برنامه حیات وحش WWF و مدیر آزمایشگاه نوآوری فناوری حیات وحش بر این باور است که یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی نیروهای محافظ در سراسر جهان، «کمبود تعداد آن‌ها» است.
او می‌گوید: ما به تعداد بیشتری از نیروهای محافظ نیاز داریم. اما فناوری FLIR این امکان را فراهم کرده است که چندین کیلومتر از منطقه حفاظت‌شده به‌صورت شبانه‌روزی و در تمام روزهای هفته پوشش داده شود.
این فناوری پیشرفته فشار کاری نیروهایی را که اغلب در شرایط سخت و زمین‌های ناهموار فعالیت می‌کنند، به شکل چشمگیری کاهش داده است.
لوکس توضیح داد: تمام دوربین‌های حرارتی ما به هوش مصنوعی مجهز هستند و قابلیت تشخیص حضور انسان یا حیوان در منطقه را دارند. بر اساس این اطلاعات، سیستم هشدارهایی را به نیروهای محافظ ارسال می‌کند.
مدیریت هوشمند
در ذخیره‌گاه سولیو، دو اتاق کنترل مجهز راه‌اندازی شده است که نیروهای محافظ به‌صورت شبانه‌روزی تصاویر زنده دوربین‌ها را رصد می‌کنند.
کوین کار-هارتلی، مدیرعامل ذخیره‌گاه سولیو، توضیح می‌دهد:هر زمان که تهدیدی شناسایی شود، نیروهای ما می‌توانند فوراً به محل حادثه اعزام شوند.
او همچنین تأکید می‌کند: دوربین‌های FLIR علاوه بر افزایش بهره‌وری، نقش مهمی در حفاظت از جان نیروها دارند، زیرا اطلاعات دقیقی از شرایط محیطی که در آن عملیات انجام می‌دهند، ارائه می‌کنند.
تعهد و شجاعت
دکتر ارستوس کانگا، مدیرکل خدمات حیات وحش کنیا، بر این باور است که حفاظت از حیات وحش تنها از طریق تلاش جمعی ممکن است. او در مراسمی به مناسبت روز جهانی نیروهای محافظ که در ۳۱ ژوئیه برگزار شد، اظهار داشت: «در شش سال گذشته حتی یک کرگدن در این ذخیره‌گاه از دست نرفته است. این دستاورد، تعهد شما در سولیو را نشان می‌دهد.»
از زمان فعال‌سازی سیستم نظارتی مجهز به هوش مصنوعی در اواخر سال ۲۰۲۳، هیچ مورد نفوذ مرتبط با شکار غیرقانونی در امتداد حصار هدف ثبت نشده است.
جفری چگه، هماهنگ‌کننده برنامه کرگدن در WWF-کنیا، می‌گوید: سولیو سومین سایت حفاظت از کرگدن در کنیا است که از نصب دوربین‌های حرارتی FLIR در آن حمایت کرده‌ایم. پیش از این، پارک ملی دریاچه ناکورو در سال ۲۰۱۶ و ذخیره‌گاه اول پجتا در سال ۲۰۲۰ به این فناوری مجهز شده بودند.
پارک ملی مرو به‌عنوان چهارمین سایت برنامه‌ریزی شده است. از زمان نصب نخستین دوربین‌های FLIR هشت سال پیش، تیم‌های ضدشکار تجربیات ارزشمندی کسب کرده‌اند. یکی از درس‌های کلیدی، بهینه‌سازی مصرف انرژی دوربین‌ها برای کارکرد بیش از سه روز بوده است.
چگه به تی‌آرتی آفریقا گفت: در سولیو، دوربین‌های FLIR با استفاده از انرژی خورشیدی تغذیه می‌شوند.
آموزش نیروهای میدانی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. محمد آور، مدیرعامل WWF-کنیا، در این راستا تأکید می‌کند که تکنولوژی تنها به اندازه مهارت و دانش افرادی که از آن استفاده می‌کنند، کارآمد است.
مأموریت در مسیر موفقیت
اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) کرگدن سیاه شرقی را به‌عنوان یکی از گونه‌های به‌شدت در معرض خطر انقراض طبقه‌بندی کرده است.
در سال ۱۹۸۳، زمانی که طرح اقدام کرگدن سیاه کنیا تدوین شد، دستیابی به هدف شمارش یک هزار رأس کرگدن غیرممکن به نظر می‌رسید. اما کنیا توانسته است این چالش را به یک موفقیت چشمگیر تبدیل کند.
جفری چگه، هماهنگ‌کننده برنامه کرگدن در WWFکنیا، به تی‌آرتی آفریقا گفت: این کشور شرق آفریقا موفق شده است جمعیت کرگدن‌های سیاه را از کمتر از ۴۰۰ رأس در اواسط دهه ۱۹۸۰ به هزار و ۴ رأس افزایش دهد.
او ادامه داد: ما اکنون در نیمه راه تحقق چشم‌انداز بلندمدت کنیا برای رسیدن به جمعیت ۲ هزار کرگدن سیاه تا سال ۲۰۳۷ هستیم. به مناسبت روز جهانی کرگدن در ۲۲ سپتامبر، این موفقیت را به تمام تیم‌های حفاظت از کرگدن در سراسر کشور تقدیم می‌کنم.
