Novi sirijski pejzaž: Turbulentna tranzicija

Od pada Assadovog režima, nastala je diplomatska frenzija, s globalnim silama koje pokušavaju priznati i angažirati se s evoluirajućim liderstvom Sirije. Nedavni potez Turkiye da ponovo otvori svoju ambasadu u Damasku nakon 12 godina pauze označava ključnu promjenu, dok Evropska unija slijedi taj primjer obnavljanjem svoje predstavništva u zemlji. Američki i britanski diplomati također poduzimaju oprezne korake ka ponovnom angažmanu, označavajući nespretni šarmerski ofanzivu pred nacijom koja je gotovo petnaest godina bila duboko u ekonomskom ruinu.

Dugotrajan utjecaj konflikta

Dok se ovi diplomatski koraci razvijaju, postavlja se pitanje: Može li Sirija stvarno obnoviti nakon godina građanskog rata i ekonomske bede? Dok međunarodna zajednica procenjuje svoju suzdržanu veru u novu vladu, jasno je da će regionalne sile, posebno Turkiye, igrati ključnu ulogu u oblikovanju budućnosti Sirije. Ahmed al Sharaa, koji se nedavno pojavio u ovom fragmentiranom političkom pejzažu, pokušava se transformisati iz al-Qaedine afilijacije u odgovarajućeg globalnog državnika, sve dok nosi ogroman teret obnove zemlje uništene ratom.

U kontekstu u kojem su zapadne sile prethodno prepoznavale al Sharaa kao pretnju, nedavna odluka o ukidanju nagrade od 10 miliona dolara za njegovog prethodnika, Abu Mohammed al Jolani iz Hayat Tahrir al Sham, znači značajnu promenu perspektiva. Istorija nam pokazuje da su mnogi svetski lideri prošli kroz slične tranzicije, ali složenost sirijskog društvenog tkiva znači da al Sharaaov put ka legitimaciji kao lidera ostaje zamagljen.

Nacija koja se raspada

Sirija je fragmentirana, bori se s brojnim unutrašnjim i spoljnim izazovima. PKK/YPG teroristička grupa nastavlja da tvrdi svoje prisustvo na severoistoku, dok Daesh pokazuje znakove oživljavanja—neprijatni podsetnik da je put ka oporavku pun opasnosti. Osim toga, geopolitička situacija ostaje napeta, s Izraelom koji širi kontrolu nad Golanskom visoravni i održava rezidualnu američku vojnu prisutnost na istoku, dok ruske baze ostaju nezaustavljene na zapadu.

Ujedinjene nacije pozvale su novo sirijsko liderstvo da se posveti slobodnim i fer izborima—test istinske međunarodne podrške koju nova vlada može da prikupi. Ipak, divergentni interesi među zapadnim liderima komplikuju situaciju. SAD gledaju promenu režima uglavnom kroz prizmu suprotstavljanja iranskom uticaju, naročito u vezi s grupama poput Hezbolaha i Hamasa, dok se interesi EU čine fokusirani na suzbijanje priliva izbeglica.

Sukobljene vizije za budućnost

Posledice napada Hamas-a 7. oktobra 2023. godine zaista su povećale hitnost situacije, pokrenuvši brutalnu izraelsku kampanju u Gazi. To postavlja pitanja o efikasnosti američke podrške Izraelu, naročito u svetlu promenjivih savezništava s lokalnim partnerima poput Turkiye i Saudijske Arabije. Nedavni pomak u odnosima između Saudijske Arabije i Irana, facilitiran od strane Kine, naglašava pomične peščane slojeve bliskoistočne geopolitike, izazivajući zabrinutost zbog trajne stabilnosti.

Kako je turski predsednik Recep Tayyip Erdoğan istakao, tranzicija u liderstvu unutar Sirije predstavlja priliku za Turkiye da značajno doprinese oporavku svog suseda. Turkiye je prihvatila neverovatnih 3,5 miliona sirijskih izbeglica u poslednjoj deceniji, što je dovelo do značajnih socijalnih i ekonomskih pritisaka. Postepena repatrijacija ovih izbeglica mogla bi smanjiti neki od tih pritisaka u Turkiye, ali ostaje neizvesno hoće li značajan priliv povratnika nastati bez garantovane stabilnosti i ekonomskih perspektiva u Siriji.

Ekonomske prepreke i olakšanje sankcija

Značajna prepreka potencijalnoj repatrijaciji je teška ekonomska situacija Sirije, pogoršana godinama međunarodnih sankcija. Nekadašnji BDP od 252 milijarde dolara u 2010. godini, ekonomija Sirije sada jedva generiše skromnih 10 milijardi dolara godišnje, s ekstremnim siromaštvom koje pogađa 27% stanovništva do 2022. godine. Poljoprivredni i industrijski sektor zemlje su u ruševinama, što dovodi do zavisnosti od uvoza koji još više produbljuje zavisnost.

Dok su zapadni lideri ponekad pominjali mogućnost olakšanja sankcija, nova vlast u Damasku suočiće se s ogromnim zadatkom obnove privrede u ruševinama. Apsolutno siromaštvo i oštra nejednakost koja je prisutna u modernoj Siriji plodno su tlo za radikalizam—alarmantna stvarnost koja ukazuje na to da povratak izbeglica ne može biti samo pitanje političke dobre volje. Održivo okruženje mora biti stvoreno ako se želi ostvariti prava stabilnost.

Zašto je uloga Turkiye ključna

Nedavna poseta predsednice Evropske komisije Ursule von der Leyen Ankari naglasila je osnovnu istinu: strateški položaj Turkiye kao prve linije odgovora na sirijsku humanitarnu krizu ne može biti prenaglašen. Kako se Evropa bori s nedostatkom radne snage u različitim sektorima, pravovremena reintegracija vraćenih izbeglica mogla bi olakšati neke od napetosti širom kontinenta.

Povezane sudbine Turkiye i Sirije proizilaze iz nužnosti i geografske blizine, jer obe zemlje traže puteve ka zajedničkoj ekonomskoj prosperitetu. Turkiye, koja je pružila azil milionima Sirijaca, ima mnogo toga da dobije od stabilizovane Sirije i nesumnjivo će ostvariti svoj uticaj kako bi osigurala da post-Assad vlada bude odgovorna na svoje regionalne ambicije. Na kraju, dok svet gleda kako će novo sirijsko liderstvo biti definisano, jasno je da su ulozi izuzetno visoki, ne samo za Siriju već i za njene susede i globalnu zajednicu u celini.

U ovoj složenoj mreži diplomatije i promenjivih savezništava, razvijajuća se naracija o Siriji nastaviće da odjekuje daleko izvan njenih granica, služeći kao barometar šire regionalne stabilnosti i međunarodne saradnje—ili, s druge strane, kao predznak nastavka sukoba.