Izbor Josepha Aouna za predsjednika Libana i njegovog premijera Nawafa Salama označava slabljenje utjecaja Hezbollaha, šiitske oružane grupe koja je dugo imala prevelik utjecaj na društvo i politiku ove zemlje.

Ova dešavanja u Libanu dolaze u trenutku kada se Hezbollah, koji ima podršku Irana, suočava s egzistencijalnom krizom nakon izraelskog atentata na njihovog dugogodišnjeg lidera Hasana Nasrallaha i demoralizirajućeg napada na hiljade njihovih boraca.

Izbor Aouna popunjava mjesto koje je bilo upražnjeno od 2022. godine zbog nedostatka parlamentarnog konsenzusa i pokazuje spremnost vodećih političkih figura zemlje da prilagode pravila za opće dobro.

Iako libanski ustav ne dozvoljava da načelnik vojske bude predsjednik, politička elita ove mediteranske države nije dovela u pitanje Aounovu legitimnost na najvišoj poziciji, prema Tubi Yildiz, stručnjakinji za libansku historiju i vjerske frakcije.

Novoizabrani predsjednik, koji je od 2017. godine vodio podijeljene zvanične oružane snage zemlje, ima dobre odnose s bivšim kolonijalnim silama Libana, SAD-om i Francuskom, kao i Saudijskom Arabijom.

Aoun je maronitski kršćanin, kao i njegovi prethodnici u političkom sistemu Libana zasnovanom na frakcijama. Međutim, Yildiz ističe da se on značajno razlikuje od svojih prethodnika.

Aounova distanca od Hezbollaha i njegovih saveznika razlikuje ga od drugih predsjednika poput Michela Aouna, koji je imao duboke veze s ovom šiitskom grupom i režimom svrgnutog sirijskog lidera Bashara al-Assada.

Michel Aoun i Joseph Aoun nisu u srodstvu, uprkos istom prezimenu.

Yildiz navodi da je svrgavanje Assadovog režima, koji je bio čvrst saveznik Irana i Hezbollaha, također doprinijelo izboru načelnika vojske na najvišu poziciju.

“Poznato je da su većinu predsjednika izabranih u Libanu nakon građanskog rata birali uz odobrenje Sirije pod Baath partijom”, izjavila je Yildiz za TRT World.

Suleiman Frangieh, još jedna vodeća maronitska politička figura koju podržava Hezbollah, povukao je svoju kandidaturu u posljednjem trenutku i podržao Aouna. Ovo pokazuje smanjenje utjecaja Hezbollaha na predsjedničke izbore, kaže ona.

Iako zastupnici koje podržava Hezbollah nisu učestvovali u prvom krugu predsjedničkih izbora kako bi pokazali Aounu da im je potrebna njihova podrška, glasali su za njega u drugom krugu.

To je bilo potaknuto spoznajom Hezbollaha da bi “napori da se spriječi izbor Josepha Aouna bili uzaludni” zbog promijenjenih političkih realnosti, prema Yildiz.

Ghoncheh Tazmini, iransko-kanadska politička analitičarka, također smatra da je Aounov izbor znak “slabljenja utjecaja” iranskog Osi otpora.

Hezbollah, bivši Assadov režim u Siriji, iračke šiitske grupe, jemenski Huti i Hamas dio su ovog fronta otpora.

“Dominirajući libanskom politikom više od dvije decenije, grupa se suočila sa značajnim gubicima u svom 14-mjesečnom sukobu s Izraelom – smrću visokih zvaničnika i slabljenjem svog regionalnog saveznika Assada, koji je omogućavao iranske transfere oružja”, rekla je Tazmini za TRT World.

Sektaška politika

Iako Aoun nema stvarnog političkog iskustva, Yildiz smatra da bi to moglo biti prednost za njega i zemlju jer nije povezan s nijednom frakcijom u parlamentu, koji je dugo bio podijeljen po sektaškim linijama između kršćana, sunita i šiita.

Međutim, ona također upozorava da će mu biti teško ostvariti ozbiljne pomake u ekonomskim i vojnim pitanjima, poput demontiranja vojnog prisustva Hezbollaha, u političkom sistemu koji je dugo bio “blokiran”, što se odnosi na “institucionaliziranu sektašku strukturu” zemlje, model konfesionalizma zasnovan na vjerskim pripadnostima i sektaškim linijama.

Liban, koji ima nešto više od pet miliona stanovnika, ima velike kršćanske, sunitske i šiitske muslimanske zajednice, uz Druze, etnoreligijsku grupu. Politički sistem zemlje zasnovan je na predstavljanju ovih vjerskih grupa, koje imaju svoje stranke umjesto glavnih nacionalnih stranaka.

U Libanu je predsjednik uvijek bio maronit, premijer sunitski musliman, dok je predsjednik parlamenta šiitski musliman. Parlament je također poprište podijeljenih sektaških snaga, koje su se povezale s različitim stranim silama.

Generalno govoreći, Saudijci i druge zaljevske države tradicionalno imaju veliki utjecaj na sunitske frakcije u Libanu, dok Iran podržava šiitske grupe u zemlji. Kršćanske grupe imaju dugogodišnje veze sa zapadnim silama.

Ali složeni politički pejzaž zemlje također je svjedočio neobičnim savezima. Na primjer, bivši predsjednik Michel Aoun formirao je radni odnos s Iranom, šiitskom muslimanskom zemljom, dok trenutni predsjednik ima dobre odnose sa Saudijcima, sunitskom muslimanskom dinastijom.

Tazmini smatra da, s obzirom na stanje koje je Aoun naslijedio, on se “suočava s ogromnim izazovima.”

Iako je usklađen s regionalnim interesima SAD-a i Saudijske Arabije, njegova platforma je “poduprta zastrašujućim zadatkom formiranja nove vlade u složenom sektaškom sistemu podjele vlasti u Libanu,” kaže ona.

Također će biti težak zadatak preokrenuti “šestogodišnji ekonomski pad usred dubokih političkih podjela i niskog povjerenja javnosti,” dodaje.

Yildiz, međutim, upozorava na potpuno otpisivanje Hezbollaha.

To je “politička stranka koja predstavlja šiitsku zajednicu u zemlji... Stoga, ako novo vodstvo želi provoditi inkluzivnu politiku..., moraju imati dobre odnose s Hezbollahom u određenoj mjeri”, dodaje.

Tazmini ima sličan stav kao Yildiz.

“Hezbollah je duboko ukorijenjen u društvenom i političkom tkivu Libana, što ga čini nemogućim za izolaciju ili neutralizaciju,” kaže ona.

Popularni novi premijer

Uprkos složenoj političkoj strukturi Libana, premijer-designat Salam, bivši glavni sudija Međunarodnog suda pravde, koji je privukao veliku pažnju svojim nedavnim odlukama o izraelskoj brutalnoj kampanji u Gazi, ima međunarodne i lokalne reference za kompetentnost i pravednost.

Salam, koji dolazi iz ugledne sunitske porodice, bio je kandidat za premijersku poziciju 2022. godine, ali je Mikati izabran zbog utjecaja Hezbollaha u to vrijeme, kaže Yildiz.

Njegove diplomatske reference mogle bi pomoći Libanu, zemlji u kojoj je strano miješanje imalo veliki utjecaj tokom mnogih decenija, da prevaziđe svoje političke krize.

Salam je govorio o monopolu države na nošenje oružja, obećao da će “proširiti autoritet libanske države na cijelu njenu teritoriju” i “ozbiljno raditi na potpunoj implementaciji Rezolucije UN-a 1701”, koja poziva na povlačenje Hezbollaha iz južnog Libana.